 |
| Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Թիւէս 10-12 օր առաջ, Երզնկայի մէջ, Սարգիս Գազանճեանի տանը անզգուշութիւնից ռումբ է պայթում եւ քանդում թէ Սարգսի եւ թէ նրա հարեւանի տունը: Ոստիկանութիւնն անմիջապէս ներս է խուժում, խուզարկութիւն եւ քննութիւն է կատարում, փլատակների տակից հանում է Սարգսի եւ երկու այլ հայերի դիակները, մի քանի զէնքերը եւ ուրիշ պայթուցիկ նիւթեր:
*** «Մօնիթէօր»ի մէջ կը կարդանք.– Երէկ առտու (շաբաթ) ոճիր մը գործուեցաւ Թարլա Պաշիի պողոտային վրայ, Թագսիմ փողոցի անկիւնը, բաւական խորհրդաւոր պայմաններու մէջ: Այդ սպանութիւնը վրէժխնդրական արարք մը ըլլալ կը թուի: Զոհն է Վահէ Իհսան անուն հայ մը: Ֆէրիտիէ, Գարկա փողոցին բնակարանէն ելլելով գործի կ'երթար, երբ անծանօթ մը յանկարծ երեւան եկաւ Թարլա Պաշի եւ Թագսիմ փողոցներուն իրար կտրած տեղը, ու քանի մը ձեռք ատրճանակ պարպեց:
Այսօր,
Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը պատմութեանն է յանձնում իր հիմնադիրներից մէկի, Քրիստափոր Միքայէլեանի
անունը:
Նա իր լայն հոգում կրեց իր բազմատանջ ժողովրդի ցաւը և ծաւալեց ամէն զգայուն սրտերի մէջ, ուր որ հասաւ ձայնը. ոգևորւեց իր գերի ժողովրդի ազատագրութեան գործով, հաւատաց այդ սրբազան գործի պայծառ ապագային և, որպէս մոլեռանդ հաւատացեալ, ամէն բան նւիրեց նրան:
Տաճկահայ, սեբաստացի, մօտ 27 տարեկան: Միշտ ուրախ, զւարթ, ժպիտն երեսին: Համեստ եւ վերին աստիճանի ընկերասէր: Մարտիկ-հրացանաձիգ լինելուց բացի, նաեւ մարտիկ-ռմբաձիգ էր: Այդ պարտականութիւնը կատարել է աւելի քան բարեխղճօրէն՝ կովկասեան ընդհարումների ժամանակ – Շուշում, Գանձակում եւ այլուր:
Չորս տարեկան բարեկամ մը ունիմ՝ Արա, որուն հետ յաճախ գաղափարի փոխանակութիւն կ'ունենանք: Օր մը, երբ պարտէզին մէջ նորէն կը վիճէինք, ան, յանկարծ, կեցաւ ու բարձր ծառի մը նայելով՝ հարցուց.
Սրտի անհուն կսկիծով լսեցի մահը իմ վէթէրան ընկերի: Անողոք մահը ո՛չ խիղճ ունի, ո՛չ էլ խնայել գիտէ: Կարծես քիչ լինէին մեր թանկագին կորուստների շարանը, մահուան գերանդին խլում է մեր շարքերից այնպիսի մէկին, որը դեռ մեզ շատ պէտք էր:
.jpg)
«Այդքան թւով ռումբերու միաժամանակ պայթումը, վիրւաորներու սիրտ պատռող վայնասուն, դիմացի շէնքերէն թափւող ապակիներուն շառաչը եւ այս բոլորի հետ միաժամանակ երկինք բարձրացող տինամիտին կապոյտ ծուխը մի րոպէ ինձ սարսռեցուցին... Մարդկային կեանքի հետ էր գործերնից... Ո՞վ տւեց մեզ այդ իրաւունքը... Բայց ինչո՞ւ անոնք սկսան... Ովքե՞ր էին մի քանի ամիսներ առաջ արեան գետեր հոսեցնողները... Ասոնք չէի՞ն... Այսպէս, մի շարք անկապ մտքեր մի քանի վայրկեան ինձ գամեցին պատուհանի առաջ...»:
Նկարուած 21 Փետրուար 1941-ին, Թեհրան
Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին
Ծանր է, շատ ծանր մտերիմ ընկերոջ, հարազատի մահւան մասին գրելը: Մահւան դաժանութիւնն զգում ես՝ ի տես ընկերոջդ գերեզմանին, նրա հետ կապւած մտերմիկ պահերի, յուզումների, ապրումների վերյիշումով: Եւ յանկարծ՝ կեանքը թւում է ունայն, անցեալը՝ երազ, որ այլեւս չի կրկնւի:
 |
| Տաճատ Թերլէմէզեան Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Տաճատ Թերլէմէզեան կը նկարագրէ թէ ինչպէ՛ս սպաննեց Դաւոն
Կռիւի օրը աչքերը կապած եւ Նիկոլի գնդակով ինկած մարդը Դաւոն չէր եղած, այլ անոր կերպ ծպտուած թուրք զինուոր մը: Որով այդ օրը Դաւոն կ'ազատէր վիրժառու գնդակէն:
1904 թւականի սկզբներում մի օր Ալէքսանդրապօլի կենտրօնական կօմիտէի առաջ երևում է դպրոցական նստարանը նոր թողած մի թուխ պատանի: «Ես եկել եմ ծառայելու Հ. Յ. Դաշնակցութեանը, վստահ շեշտով յայտնում է նա, ես խնդրում եմ ձեզ, որ գործ տաք ինձ, տերրօր կամ Հայաստան գնալ. ես ուզում եմ մեռնել հայրենիքի համար»:
 |
| Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Հերոսական աննման դէմք մըն ալ, ասուպի պէս, անշշուկ՝ բայց լուսաւոր գիծ մը թողնելով՝ կ'անցնի հայ հորիզոնէն դէպի յաւիտենականութիւնը:
Սասունցի Մուշեղը Սասնոյ տան խոյերէն էր, ծնած Սասնոյ Խեանքի շրջանի Արսըգ գիւղին մէջ 1887ին: Գիւղին մէջ քանի մը տարի Ա. և Բ.ի ծանօթանալէն յետոյ, կը ղրկւի Մշոյ Ս. Կարապետի վանքը և կ'աւարտէ Ժառանգաւորաց Վարժարանը, դառնալով Վարդան Վարդապետի սիրելի պատանիներէն և հաւատարիմ սուրհանդակներէն մէկը 1904-1906 թուականներուն:
 |
| Սահակ Տէր Թովմասեան (ոտքի) եւ Սիմոն Վրացեան Ամբողջական նկարը տես վարը |
Սահակ Տէր-Թովմասեան ծնած է 1892-ին, Վասպուրականի Շատախ (Ջերմաձոր) գիւղը, որ կը գտնուի Վանայ լճի հարաւային կողմը: Շատախ կէս հայաբնակ գիւղ մըն էր, որ տորւած է ֆետայիներ եւ մտաւորականներ:
Ո՜վ զարհուրանքի եւ արիւնի առաւօտ, տող մը քու դժխեմ լոյսերուդ մէջէն, ու ամէն նայուածքներու բոլոր արցունքներն ատոր մէջ գտայ, ամէն հոգիի դառնակսկիծ հեծեծանք, ամէն տուայտանք, ամէն գալարում, ամէն աղաղակ, ամէն հռնդիւն, ամէն գերեզման ատոր մէջ գտայ...
.jpg)
Մահը խլեց մեր շարքերից մեր սիրելի վետերաննի, մեր անզուգական գործիչ-ընկերոջ: Քրիստափոր Միքայէլեանը՝ անխոնջ քարոզիչն ու մարտնչողը, զոհ գնաց մի դժբախտ, անողորմ պատահարի...
 |
| Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Մահը տեղի ունեցած է կիրակի օր: Յուղարկաւորութիւնը պիտի կատարուի վաղը, հինգշաբթի:
Ամառնային պայծառ, արեւոտ օր մը՝ Պուլկարիոյ Ռուսճուք քաղաքի ազգային իշխանութիւնները Սոֆիայի ազգային իշխանութենէն կըստանայ հետեւեալ հեռագիրը.
–Այսօրուայ ճեպընթացով Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Ալ. Խատիսեան կէսօրին հոդ կ'ըլլայ. դիմաւորեցէք զինքը:
Մարտ 9-ին Փարիզի մէջ վախճաներ է Հ. Յ. Դաշնակցութեան հին մարտիկներէն Քրիս Ֆէնէրճեանը՝ որ լայն հասարակութեան ծանօթ էր առաւելապէս Եըլտըզի մահափորձով (1905), որուն պատրաստութեան գործակիցներէն էր, Սիլվօ Րիչչի ծածկանունով:
 |
| Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Կենսագրական Նոթեր
Դրաստամատ Կանայեան, որ մեր ազատագրական շարժման եւ Հայաստանի Անկախ Հանրապետութեան մէջ իր պատուաւոր տեղն է գրաւած, ԴՐՕ անունով, ծնած է Արարատեան դաշտի Սուրմալու գաւառի Իգդիր աւանի մէջ, 1884 թուին:
