ՄԱԿՈՒԵՑԻ ՄԵՍՐՈՊ. Մեսրովբ Քհ. Աւետիսեան

Ի՜նչ խորը ցաւով ու ափսոսանքով լսեցին Մեսրովբ քհ. Աւետիսեանի մահւան գոյժը բոլոր նրանք՝ որոնք առիթ էին ունեցել ճանաչելու նրա մաքուր հոգին ու գործելու, ուղղամտօրէն իր ողջ էութիւնը հասարակութեան զոհաբերելու պատրաստակամութիւնը:

Յեղափոխական Կռիւ. Գէորգ Չավուշի Մահը

ՄՈՒՇ, յունիս 14 

Արդէն գրեցինք Տարօնի պաշտպան Գէորգ Չավուշի հերոսական մահը: Անոր ներկայութիւնը խիստ կ'անհանգստացնէր պաշտօնական շրջանները, ամեն կողմ լրտեսներ կը վխտային՝ իմանալու անոր տեղ եւ յանկարծակիի բերելու: Եւ դէպքն ալ չ'ուշացաւ: 

Ընկ. Սարգիս Զէյթլեանի Դամբանականը

Շաբաթ, 24 Մայիսին, Ս. Նշան եկեղեցւոյ մէջ, յաւարտ եկեղեցական արարողութիւններու, Ընկեր Սիմոն Վրացեանի դագաղին առջեւ յանուն ՀՅԴ Հրուանդանի Կեդրոնական Կոմիտէին, մարմիններուն, քոյր կազմակերպութեանց եւ բազմահազար ընկերներուն, Ընկեր Սարգիս Զէյթլեանի արտասանած դամբանականը:

Սողոմոն Թէհլիրեան. Գրեց Արշաւիր Շիրակեան

Համաշխարհային Ա. Պատերազմը երբ վերջացաւ, ետին թողուց ոչ միայն անդարմանելի կորուստ ու աւեր, այլեւ հայանուն մատնիչ-խաֆիէներու խմբակ մը, որուն գոյութիւնը սեւ արատի մը պէս պիտի մնայ մեր պատմութեան մէջ: Կորուստները դարմանելու եւ աւերակներէն նոր կեանք ստեղծելու ջանքերուն հետ, անհրաժեշտ կը դաժնրա այդ արատը սրբել-նետել, ազգին արժանապատուութեան սիրոյն: 

Սողոմոն Թէհլիրեան. Կենսագրական Նոթեր

Սողոմոն Թէհլիրեան ծնած է 1896 Ապրիլ 2ին (հ. տ.), Գարանաղեաց (Կամախ) գաւառի վարի Բագառիճ գիւղը:

Հայրը՝ Խաչատուր, մայրը՝ Հնազանդ, Գաթրճեան Տէր Յարութիւնի աղջիկը: Ունեցած են հինգ մանչ զաւակներ: Երկրորդ զաւակը 3-4 տարեկանին մեռած է, մնացեալները Միսաք, Սեդրակ, Աւետիս եւ Սողոմոն:

Սիմոն Վրացեան (Կենսագրական Գիծեր)

Սիմոն Վրացեան (Գրուզինեան) ծնած է Հիւսիսային Կովկաս, Նոր Նախիջեւանի շրջանի Մեծ Սալա գիւղը:

Յաճախած է իր ծննդավայրի ռուսական եւ հայկական նախակրթարանները, ապա՝ Նոր Նախիջեւանի թեմական դպրոցը:

Մեծ Նահատակներու Յաղթական Թաղումը

Վանի հայ ազատագրութեան պատմութեան մէջ երէկի յուղարկաւորութիւնը աննախընթաց պիտի ըլլայ. աննման Իշխանի եւ հերոս մարտիկներու մահը խթան մը եղաւ Վանեցիներու համար հերոսական պատմութիւն մը շինելու: Առտուն, տեղական հայ զինուորները շղթայ կազմած էին դագաղներու շուրջ: Հոն սեւ դագաղներուն մէջ շրջափակուած են յոշոտուած ու բզիկ բզիկ եղած մարմինները Իշխանի, Վահանի, Պօղոսի, Միհրանի եւ Բրուտեանի, թարմ ծաղկեփունջերը ծանրաբեռնած են արդէն անոնց քնացող աչքերը:

Տեռօրիստական Գործողութիւններ. Պշարէ Խալիլ

Զբաղանքի աւերիչ և ՍԵՐՈԲԻ սպանող Պշարի Խալիլ աղան, որ սուլթանէն պատւանշան ստացած էր ի վարձատրութիւն իր կատարած չարագործութիւնների համար, Մուշէն երեք ժամ հեռու «Դաշնակցութեան» հրոսակներու ձեռքով սպաննւած է, իրեն երկու թիկնապահներու հետ միասին: Նոյն հրոսակները սպանած են նաև Սերոբի դաւաճանները՝ Գեղաշէնցի Աւէն, իր աներձագը, Շէնըքցի Կարապետ Առքօյեանը եւ ուրիշներ:

«Դրօշակ» - Մայիս 1901

Թիւ 3 (114)

Վահան Մանուէլեան

Ո՞վ կարող էր գուշակել, որ այդ համեստ, լռիկ երիտասարդը իր հանդարտ, անյոյզ տեմպերամենտով կը նետւէր յանկարծ կեանքի ամենայորձանուտ հոսանքի մէջ, կը դառնար Սասունի դիւցազներգութեան ամենապատկառելի դէմքերից մինը:

Քեռին

Անհնարին է «Աշխատանք»ի սուղ էջերում մի առ մի պատմել Քեռու բովանդակալից գործունէութիւնը՝ իր հարազատ ժողովրդի համար:

Նիկոլ Յարութիւնեան

ՆԻԿՕԼ

Սպանւեց Եփրեմի հետ: Ղարաբաղի Վարանդա գաւառի Աշան գիւղից է, 27-30 տարեկան: Հայ-թիւրքական ընդհարումների ժամանակ գործել է Բագւում, Հիւսիսային Կովկասում և Ղարաբաղում: Եփրեմի զօրաբաժնի մէջ, նրա խմբապետներից մէկն էր:

Մեռաւ. Գ. Զօհրապ

ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամեակի Առթիւ) (1912-1932)

Արեւելքի տարեգրութեանց է՛ն մեծ եղելութեան եւ է՛ն մեծ թւականին առջեւ ենք:

Սուգ մը չէ այս մահը. Աւելի մեծ բան մը որ անուն չունի,– ծերունի եւ դողդոջուն Արեւելքի վերջին մարող լոյսը:

Մեծ Անհատները. Ռ. Զարդարեան

ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամեակի Առթիւ) (1912-1932)

Ասպետ, այո՛, բայց բախտախնդի՞ր: Ո՛չ, եւ հազար անգամ ո՛չ:

Մեռնող կտրիճը իր զէնքը չծախեց Զօրաւորին, ոչ ալ իր խիղճն ու արիւնը՝ ո՛եւէ Իշխանի, ո՛եւէ գահակալի,– որպէսզի դիակներու սանդուխով ան բարձրանայ դէպի փառքի բարձունքը:

Դէպի Իրանի Պանթէոնը. Է. Ակնունի

ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամմեակի Առթիւ) (1912-1932) 

Որքա՛ն լեցուն էր այդ կեանքը:

Հազիւ աղուամազ բուսած երեսին, 22 տարի առաջ, երբ Տանջանքի վաթանից «հաւարը» հնչեց, նա էլ, թոթովախօս մի յեղափոխական, այնտեղ վազեց, Կուկունեանի խմբի հետ:

Ընկած Զինւորի Յիշատակին. Ս. Զաւարեան

ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամմեակի Առթիւ) (1912-1932) 

Իրանի խորքերէն է, որ այս անգամ կուգայ կսկծեցուցիչ լուրը:

«Սահմանադրական բանակը յաղթական. հրամանատարը սպանւած»:

Հերիք չէին Մայր-Երկրի, հայ-թրքական ընդհարումների և այլ բազմաթիւ զոհերը, այժմ էլ հայ արիւնը կը թափւի հեռաւոր Պարսկաստանի մէջ: Կարծես քիչ էին մեր ներքին, ազգային ցաւերը, այժմ էլ հայ ուսի վրա կը ծանրանայ դրացի ժողովուրդի ապագայի հոգսը...

ՏՈՒՐԲԱԽ. Յարութիւն Կիրակոսեան

Նոր Շիրիմներ

Նօսրանում են կամաց-կամաց «Դաշնակցութեան» հինաւուրց զինւորների շարքերը: Դեռ հազիւ քառասունին հասած՝ նրանք արդէն հիւծւում ու խորտակւում են իրենց կրած զրկանքների ահաւոր բեռի տակ... Երիտասա՜րդ է մեռնում հայ ֆէդային, հայ յեղափոխական ռազմիկն ու քարոզիչը, անգամ ամենէն ուժեղն ու ամրակազմը:

Արմէն Սեւան. Յովհաննէս Տեւէճեան (1892-1976)

Երկուշաբթի, 3 Մայիսի երեկոյեան ժամը 6ին իր բնակարանին մէջ եւ յետ երկարատեւ անհանգստութեան մահկանացու իր կեանքը կնքեց վեթերան դաշնակցական, վաստակաւոր հանրային եւ կրթական գործիչ, գրող եւ կուսակցական ղեկավար ընկ. Յովհաննէս Տէվէճեան, յառաջացեալ տարիքի մէջ:

Վիրաբ Մելքոնեան-Դալեանց

1900 թւի մայիս 3-ին Պարսկաստանում մեռաւ 34 տարեկան հասակնում Վիրաբ Մելքոնեան Դալեանցը, որը իր կեանքի վերջին 10 տարիները նւիրել էր հայկական յեղափոխութեան: Դալեանցը, որի պատկերը տպագրում ենք, ծնւել է 1866 թ. Գանձակի Փիփ գիւղում:

Ես Այսպէս Կը Հայհոյեմ Դաշնակցութեան

Լորթօ. Յարութիւն Համբարձումեան
Ետնանկարը՝ Խմբապետ Մարտիրոսի խումբը, Լեւոն Քալանթարեան եւ զինակիցներով. ձախին կանգնածը՝ Լորթօ
Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին

Այժմ խորհրդածութեան, փառքի, մեծարանքի տօնական ՕՐ ունեցող Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը, իր ՕՐերու պատմութեան մէջ, Հայաստանի խորհրդայնացման առաջին ու ահաւոր տարիներուն ունեցած է, ապրած է չափազանց սեւ օր մը, «Երեւանեան մութ բանտում», որ Չեկան կազմակերպեր էր անարգանքի անօրինակ, նսեմ հանդէս մը «Դաշնակ խուլիգանների» համար...

Վանայ Սարգիս. Շամիլ (Սարգիս Բարսեղեան. 1875-1915)

Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին

«Մեր կազմակերպութեան նպատակը եղել է, ինչպէս ես հասկանում եմ, ոչ թէ հովանաւորել ամեն հայի կամ խմբի, կամ հատւածի, բաւական է, որ նա հայ է, այլ՝ հայ ազգի այն տարրերին, որոնք կազմում են հայ ազգը բնորոշող կոմպակտ մասսան (միակտուր զանգւածը), ահա թէ ինչո՛ւ առաջարկում եմ ինքնապաշտպանութեան գործը կազմակերպել ոչ թէ բոլոր վայրերում, այլ՝ այն վայերում միայն, որոնք նշանակութիւն կարող են ունենալ իբրեւ ապագայ ընդհանուր յեղափոխական շարժման աղբիւրներ եւ նեցուկներ, եւ այդ գործը կապել անպայման Դաշնակցութեան մարմինների հետ»: