Համբարձում Մելիք Սարգսեան

Ռաշտից մեզ հաղորդում են, որ մարտ 31ին, Թաթախման երեկոյեան, ժամը 9-ին, 70 տարեկան հասակում յանկարծամահ է եղել ընկ. Համբարձում Մելիք-Սարգսեանը:

Մահւան Պատիժ. Սօղօ Մելքօն-Քէօսէեան

Շամիրի պատասխանատու Կ. Կօմիտէի վճռով՝

Մարտ 31-ին, X քաղաքի մէջ, «Աղբիւր-Աւար» խմբի տէռօրիստների միջոցով մահւան պատժի ենթարկւեցաւ Խալաթ գաւաթի Ուրտափ գիւղացի ՍՕՂՕ ՄԵԼՔՕՆ-ՔԷՕՍԷԵԱՆԸ, որի մատնութեամբ սպաննւած էր Սերոբի հօրեղբօրորդի Յակոբ Ճարտարը եւ «Դաշնակցութեան» հրացանները կառավարութեան յանձնւած: Տէռօրիստները ազատ են:

«Դրօշակ» - Մայիս 1902

Թիւ 5 (125)

Գասպար Իփէկեան

Ետնանկարը՝ վարը, մանրամասնութիւններով

Ընկեր Գասպար Իփէկեան

Երէկ՝ Հինգշաբթի առտու ժամը 7.30ին, իր բնակարանին մէջ մահացաւ ընկեր Գասպար Իփէկեան, որ ատենէ մը ի վեր անկողին ինկած էր սրտի տագնապով:

Դաւաճան Վահէ Իհսանի Ահաբեկումը

...Կը հետապնդէինք պատերազմի սեւ դէմքերը, լրտես-մատնիչները, որոնց գլխաւորները մաքրագործուած էին արդէն.- Յարութիւն Մկրտիչեան, Հմայեակ Արամեանց, պուլկար Վլատիմիր: Բայց դեռ կ'ապրէր գլխաւոր մատնիչներէն մէկը, որ տակաւին իր չարաշուք ստուերը կը պտտցնէր ճոխ կեանքի մը վայելքներուն մէջ, լիովին վարձատրուած թուրք իշխանութեանց կողմէ, յանդուգն ու մերթ ամբարտաւան, ամէն տեղ կրկնելով.- «Զիս պաննողը դեռ մորմէն չէ ծնած»:

ԼՈՐԹՕ. Յարութիւն Համբարձումեան

Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին

Վանի Այգեստանի Արարք թաղամասի նահապետական բազմանդամ ընտանիքի մէջ, 1867 թ. ծնած է Յարութիւն Համբարձումեանը, որը յայտնի է Լորթօ (Լորթօ Վանի հայ ժողովրդական բառ է. կը նշանակէ հուժկու, յաղթամարմին) յեղափոխական անունով:

ՄԽՕ. Գրիգոր Մխիթարեան

Չորեքշաբթի, մարտ 23-ի առաւօտեան սրտի կաթւածից իր մահկանացուն կնքեց անմոռանալի ընկեր Գրիգոր Մխիթարեանը, խորը սուգի մատնելով իր հարազատներին եւ ընկերներին:

Գաղափարի Մեծ Ախոյեաններու Փառաւոր Յուղարկաւորութիւնը

(Մեր Սեփական Թղթակցէն)

Սօֆիա, մարտ 24, 1905

Դառն և տխուր իրականութիւնը իմացած կ'ըլլաք:

Վիշտեր կան, ցաւեր կան, որը մարդ չի կրնար բացատրել, այլ կ'զգայ միայն...

Մատնիչը. Դանիէլ Վարուժան

Բաւակա՛ն է.– գընդակ մ'առած կը մեռնի,

Դէմքը գետնին, իբրև հողին սըրբութեան

Ներքև թաղել ջանար իր մեղքն հոլանի,

Իբրև ճընշէր մեծ դատաւորն իր վըրան:

Տերրօր. Խաչատուր Եղիաեան

1908 մարտի 22-ին Հ. Յ. Դաշնակցութեան Կ. կօմիտէի որոշմամբ տերրօրի ենթարկւեցաւ Նախիջևան գաւառի Հաջիվար գիւղացի Խաչատուր Եղիաեանը – իր հակայեղափոխական դաւաճան գործունէութեան համար:

Ալէս Պարսամեան

Երեւանէն կը հաղորդեն, որ երկարատեւ հիւանդութենէ մը յետոյ, վախճանւած է Վանի հին մարտիկներէն ընկեր Ալէս Պարսամեանը:

1894 թւականներուն, երբ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը առաջին անգամ ըլալլով մուտք կը գործէր Վանի մէջ, Կվկասէն եկած պրոպագանդիստներու միջոցով, ընկեր Ալէսը իր անբաժան ընկերներու՝ Թէոսի եւ Արմենակի հետ մտան կուսակցութեան շարքերու մէջ եւ դարձան այդ կուսակցութեան Վանի առաջամարտիկներ եւ գլխաւոր նեցուկներ:

Յայտարարութիւն ՀՅԴ 12-րդ Ընդհանուր Ժողովի

ԸՆԿԵՐՆԵՐ ԵՒ ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐ,

Մարտ 21ին փակուեցաւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան ԺԲ. Ընդհանուր Ժողովը: Պատմական բացառիկ պարագաներու մէջ գումարուած էր Դաշնակցութեան գերագոյն ատեանը, գծելու համար քաղաքական այն ուղին, ուրկէ պիտի ընթանայ Կուսակցութիւնը յառաջիկայ տարիներու ընթացքին: Դաշնակցութեան Բարձրագոյն Ժողովին մէջ խմբուած պատգամաւորները, որոնք եկած էին աշխարհի չորս ծագերէն, ընկերական ջերմ մթնոլորտի մէջ, պատմական վայրկեանի յստակ գիտակցութեամբ, հանգամանօրէն քննեցին բոլոր հարցերը և բացառիկ համերաշխութեամբ տուին պատշաճ որոշումները հայ կեանքը յուզող բոլոր հրատապ խնդիրներու առթիւ: Անոնք ջանացին որ ԺԲ. Ընդհանուր Ժողովը դարձակէտ մը դառնայ մեր կեանքի մէջ, նոր թափ մը տալով Դաշնակցութեան գործունէութեան:

Հին Հայդուկը.- Սմբատ

ԽՄԲ.- «Հայրենիք» հետեւեալ խորհրդածութիւնները կ'ընէ օգոստոս 5.ի խմբագրականով, հրամանատար Սմբատ Բարոյեանի մահուան առթիւ.-

Սմբատ մեռած է Երեւանի մէջ Յունիս 19ին: Խորհրդային Թերթերու մուտքը արտասահման արգիլուած ըլալլով, չգիտցանք թէ, Երեւանի թերթերէն որ եւ է մէկը տուա՞ւ գէթ չոր ու ցամաք լուրը հին, վաստակաւոր հայդուկին մահուան: Կը տարակուսինք: Երբ Քաջազնունիի մը կամ Նազարբէգեանի մը մահուան լուրն իսկ չարժանանար յիշատակութեան, ինչո՞ւ այդ պատուին Սմբատները պիտի արժանանային:

Սարգիս Սարուխանեան

Մայիս 18ին Պարսկաատանի Համատան քաղաքին մէջ ինքնաշարժի արկածի զոհ գնաց Հ. Յ. Դաշնակցութեան հինաւուրց զինուոր Սարգիս Սարուխանեանը, որուն եղբօր որդին, տարաբախտ Վահան Սարուխանեանն ալ Մայիսի 6ի գիշեր, Սալմաստի ահեռլի երկրաշարժի ժամանակ, Մահլամ գիւղին մէջ փլատակներուն տակ մնացած էր:

Ստեփան Տէր Մկրտչեան

Մի կսկծալի կորուստ եւս... Հեռագիրը անցեալ օր գուժեց մեր սրտակից ընկեր Ստեփանի մահւան բօթաբեր լուրը...

Պատմական այս փոթորկալի օրերին, երբ համայն մարդկութիւնը ցնցող անցքերը յաջորդում են իրար ապշեցուցիչ արագութեամբ, երբ ծւատւած հայութեան առաջ բացւում են այնքան գրաւիչ հեռանկարներ եւ նրա լաւագոյն զաւակների տենչերն ու երազները մօտ են իրականալուն, ծանր է հաշտւել հեգնող ճակատագրի անողոք այս հարւածի հետ...

Երկու Զոհեր Եւս

Երկու ընկերներ, Քրիստափոր Միքայէլեան եւ Եդւարդ ռումբի մը պայթիւնին զոհ գացին, Սօֆիայի մէջ, մարտ 17ին, ուրբաթ օր: Թէեւ ժամանակին հաղորդւեցաւ մեզի այդ գուժը, բայց խնդրւեցաւ չհրապարակել մինչեւ թաղումը:

Տէռօր Կովկասում

Մարտի 16-ին երեք տէռօրիստներ գնդակահար արին Շիրակի Փարագետ գիւղի բնակիչ եւ յայտնի լրտես Կիրակոս Պետրոսեանին (Տես «Դրօշակ» 1903 թ. 7): Տէռօրիստները ազատ են:

Դիատապալ Մեծ Ոսոխը

Թալէաթին՝ ցեղիս դահճապետին

Ո՜վ անճառելի պահ երանութեան, անվերարտադրելի բերկրանք անխառն,

Քնաբեր աւետիսը մեռելներուն անքուն եւ խրախճանքը ողջերուն սգաւոր,

Մահապատգամը անտեսուած Իրաւունքին եւ պատասխանը անպաշտպան կարծեցեալ Նահատակութեան.

Հրեղէն բռունցքը սատակեցնող եւ մահաշեփորումը բոլոր Ոսոխներուն...

Հայ Մշակոյթը եւ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը

Անկարելի իսկ է պատկերացնել մի ազգի քաղաքական զարթօնքը առանց մշակութային զարթօնքի: Աւելի՛ն. վերջինս նախապայման է առաջինի: Որպէսզի մի ժողովուրդ ազատագրուի օտարի լուծից, նա նախ եւ առաջ հոգեպէս ու մտաւորապէս պիտի ձերբազատուի ամէն տեսակ կաշկանդումներից: Երբ ազատ չէ հոգին, անազատ է նաեւ մարմինը: Երբ չի գործում սիրտը, շարժուել չի կարող եւ բազուկը, լինի անհատի թէ հաւաքականութեան: Մշակոյթի զարգացումը հիմն է քաղաքական զարգացման: Այդպէս է եղած բոլոր մեծ ու փոքր ազգերի մէջ, նոյնն է նաեւ պարագան հայ իրականութեան:

Դաշնակցութեան Դերը Գաղութներում. Վ. Նաւասարդեան

Զոմբարտը նկատում էր, որ ընկերվարութիւնը, լինելով հանդերձ իբրեւ հանրամարդկային մէկ ուսմունք, իւրաքանչիւր երկնակամարի տակ կեանք է առնում նախապէս այդ միջավայրի կնիքը իր վրայ առնելով:

Այդպէս է սակայն մարդկային ստեղծագործութեան բոլոր ասպարէզներում: Ազգերը – մանաւանդ նրանք, որոնք զուրկ չեն սեփական հանճարից – ընդօրինակում են յաճախ, միշտ սակայն իրենց ազգային ուրոյն դրոշմը դնելով ընդօրինակածի վրայ:

Ալեքսանդր Խատիսեան

Ալեքսանդր Խատիսեանը միայն ռուսական յեղափոխութիւնից յետոյ, 1917ին, մտաւ Դաշնակցութեան շարքերը, բայց դրանից առաջ էլ գաղափարներով ու համակրանքներով Դաշնակցութեան հետ էր: Դեռ 1905-ին նա ուզում էր անդամագրւել Դաշնակցութեան, բայց Ռոստոմի, Համօ Օհանջանեանի եւ ուրիշ ընկերներու խորհրդով մնաց դուրսը, որպէս անկուսակցական, համազգային դէմք կարող էր աւելի ծառայութիւն մատուցանել հայ ժողովրդին եւ Դաշնակցութեան: Եւ իր կեանքով ու գործով նա արդարացրեց այդ կարծիքը:

Յեղափոխական Հայուհի Էլլէն Բիւզանդի Անմոռաց Յիշատակին

Յեղափոխական Հայուհի Էլլէն Բիւզանդի Անմոռաց Յիշատակին

1960 թուականներին էր, որ Հայ Կին Միութիւնը գեղեցիկ մտածումն էր ունեցել, նրան Փարիզից՝ Իրան հրաւիրելու, որպէս ժամանակակից գրագիտուհու. Մօտիկից ծանօթանալ, լսել իր խօսքը եւ առիթ ստեղծել նրա համար եւս հաղորդելու այս հայահոծ գաղութից իր նոր ներշնչումների համար:

«Սպիտակ Ձիաւոր» Դրօն

Յիշում եմ մի օր հանգուցեալ Դրօն պատմեց հետևեալը. «Ես այն ժամանակ ռուսական դպրոց էի գնում եւ ոչ մի լուր չունէի հայոց պատմութեան մասին: Դպրոցում յաճախ վիճում էի ռուս տղաների հետ: Նրանք հպարտանում, պարծենում էին Պետրոս Մեծով, վերջնիս քաջագործութիւններով, իսկ ես էլ հեգնում էի նրանց ասելով Ձեր Պետրոս Մեծը ի՞նչ է ո՜ր մեր Մեծն Տիգրանի մօտ... Իմ հոգում ահա այսպիսի տեղ էր բռնել Մեծն Տիգրանը: 

«Սօվիէտական իշխանութիւնը տապալեցաւ». Վրացեանի հեռագիրը

Ուօշիկնթընի հայկ. դեսպանատունը մեզ կը հաղորդէ հետեւեալ հաղորդագրութիւնը.–

Երեւան, Մարտ 7, 1921

Հայաստանի ժողովուրդին միահամուռ կամքով Սօվիտէական իշխանութիւնը տապալեցաւ Հայաստանի մէջ Փետր. 18-ին: Ժողովուրդը այլեւս չէր կրնար հանդուրժել պօլշեւիկ կարգերուն երբ բանտերը լեցուած էին հարիւրաւոր հայ մտաւորականներով, բոլոր հայ զինուորականները՝ մօտաւորապէս 1500 հոգի՝ աքսորուած Պաքու, հայ գիւղերը եւ քաղաքները ենթարկուած թալանի, բնակչութեան պաշարեղէնը եւ հագուստեղէնը փոխադրուած Ռուսիա: 

ՀՅԴ Թիֆլիսի ԿԿ-ի կոչը. 5.03.1917

Ընկերներ!

Ռուսաստանի անարգ բռնապետութիւնը խրոտակւեց իր ոճիրների ծանրութեան տակ: Յեղափոխական աշխատաւորութեան եւ զօրքի միահամուռ ջանքերով ազատութեան արշալոյսն է ծագել լայնածաւալ պետութեան բոլոր քաղաքացիների եւ բոլոր ժողովուրդների համար: Հին ռէժիմի փլատակների վրայ այժմս կանգնած է Յեղափոխական կառավարութիւնը, որ արդէն ճանաչւած է իբրեւ երկրի գործերի ժամանակաւոր ղեկավար բոլոր ժողովուրդների, բոլոր քաղաքական կուսակցութիւնների եւ զօրքի կողմից: Նոյն իսկ հին ռէժիմի ներկայացուցիչները ստիպւան են իրենց ոճրապարտ գլուխները խոնարհել նոր կառավարութեան առաջ:

ԴԷԼԻ ՂԱԶՈ. Ղազար Թարխանեան

Պուլանուխի մեր Դաշնակցական լաւագոյն եւ ամբասիր գործիչ երիտասարդ ընկերներէն մէկն էր Ղազոն: Նա ծնուել է Պուլանուխ գաւառի Հարտոնկ գիւղում 1891 թուին, համեստ եւ նահապետական ընտանիքի մը ծոցին մէջ:

Միհրդատ Միրզախանեան

Ծնած 1886-ին Վան-Քաղաքամէջ. հարուստ ընտանիքի զաւակ էր, իր կրթութիւնն առած էր Վանի Երամեան դպրոցին մէջ: Դաշնակցութեան յարկին տակ մեծցած ու դաստիարակւած՝ հարստութիւնը ոչ մէկ հրապոյր ունէր իրեն համար ու ան, իր առօրեայ կեանքին մէջ նոյնքան չարքաշ աշխատաւոր մըն էր, որքան հայ գեղջուկը. Աշխատանքի մարմնացումն էր ինք ու նաեւ իր ամբողջ էութեամբ ու խառնւածքով ռազմիկ հայրենասէր: Բնաւորութեամբ վերին աստիճանի անկեղծ, համեստ, բարեհամբոյր, հւիրասէր, զոհաբերող: