.jpg)
Այսօր երեկոյեան ժամը 8,40-ին, անհաւասար կռուի մէջ հերոսաբար ընկաւ մեր հին հայդուկներից Զեմլեակը:
Թուրքերը՝ երեքօրեայ կռիւներից յետոյ ջարդուած են և յետ են նահանջում հապճեպ կերպով: Նրանց զօրամասերը բաժանւած են երեք խմբերի. Առաջինը՝ Ալագեազի կայարանից նահանջում է դէպի Անի կայարանը, երկրորդը՝ Կրմզլու և երրորդը՝ Ախջա-կալա: Մեր զօրամասերը քայլ առ քայլ հերպանդում են նրանց: Ոգևորութիւնը աներևակայելի է:
Գրիչս ձեռքս առի պատմելու Անոր մասին, բայց որքա՜ն դժւար է գրել մարդու մը մասին, որ այնքան պարզ ու նախնական իր երեւոյթով, իրապէս վերլուծման չենթարկւող բարդ ու հանելուկային էր:
Այսպէս էր Գէորգ Չաւուշը: Իրական եւ կատարելատիպ հերոսները՝ այդպէս կը բնորոշւին:
 |
| Մէջտեղը ձախէն նստած՝ Եղիշէ Պահլաւունի եւ Սմբատ Բորոյեան Ետեւը՝ Մշեցի խմբապետ Նադօ Գրիգորեան |
Մայիսի 21-ին վախճանւեց վէրքերից Վանի հիւանդանոցում Անդրանիկի գնդի խմբապետ Նադօ Գրիգորեանը: Նա էլ ընկաւ կեանքի այն ճամբին, որով գնացել են շատերը ու իրենց հերոսական մահով յաւերժացրել ազատութեան մեծ գաղափարը:
 |
| Նկարը՝ Համբարձում Աղաջանեան, ետնանկարը՝ Խմբապետ Միհրան |
Համբարձում Աղաջանեանը աստրախանցի էր. ծնւել է 1877 թւին: Նրա հայրը, Մկրտիչ, արհեստով դերձակ էր. նա առաջին ամուսնութիւնից ունէր երկու աղջիկ. իսկ երկրորդ ամուսնուց միմիայն Համբարձումն է:
Ընկերներ եւ քաղաքացիներ.
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Չորրորդ Ընդհանուր Ժողովի ուշադրութիւնից վրիպած չէին այն բազմատեսակ վրդովիչ կեղեքումները, որոնց ենթակայ էր եւ է տակաւին մասամբ՝ Կարսի շրջանի հայ գիւղացիութիւնը մի խումբ ինքնակոոչ «յեղափոխականների» կողմից: Դրանց շարքում գտնւում էին նաեւ մի քանի նախկին դաշնակցականներ, որոնք շարունակում էին մութ անկիւններում շահագործել կուսակցութեան անունը:
Հայաստանի Հանրապետութեան գոյութեան սպառնացող վերջին պօլշեւիկեան խլրտումներու առթիւ, Հ. Յ. Դ. Բիւրօն երկրի Դաշնակցական մարմիններուն ուղղած է հետեւեալ շրջաբերականը:
.jpg)
Հեռագիրն արդէն հաղորդեց ձեզ իրողութիւնը:
Մայիսի 11-ին, ցերեկւայ 3 ժամին քաղաքի կենտրօնում սպանւեց իշխան Նակաշիձէն:
Ինչպէս գիտէք, Դաշնակցութիւնից
զատ, նրա մահւան համար որոշում էր տւել նաև Ռուսաց Սօցիալիստ Յեղափոխականների կուսակցութիւնը
մեզանից բոլորովին անկախ կերպով: Տեղեկանալով այս մասին մեր Կօմիտէն, համաձայն ռուս
ընկերների խնդիրին, որոշման գործունէութիւնը թողեց նրանց: Սակայն երկու ամիս անցած
երբ մի քանի անսպասելի պատճառներով՝ գործը ուշացաւ, Դաշնակցութիւնը նորից իր վրայ առաւ
նոյն ձեռնարկը, որը եւ իրագործեց մեծ աջողութեամբ:
Պահեր կան, որ դարեր կը պարունակեն իրենց մէջ, եւ ուր մարդս յուշերու անծայրածիր շարք մը կը վերապրի կեանքի վշտալիր ու հեշտալիր զուգորդումներու համադասութեամբ:
Ամպամած ու թախծոտ իրիկնապահ մը,– որ Սողոյի նահատակութեան խորհրդանիշն է – ինծի համար նման մոգական լապտեր մըն է խորհրդաւոր, մտահայեցողութեանց առաջ երփներանգելով ծաղկազարդ կարաւանը ամբողջ գործունէութեան անոր հերոսական կեանքին:
Հայ Ժողովուրդին
Քաղաքացիներ,
Ռուսական յաղթական բանակի առաջխաղացումը նոր դարագլուխ եւ իրաւակարգ կբանայ մեր քաղաքի ու գաւառներու իրաւազուրկ ժողովուրդին համար: Դարերու ստրկութեան եւ քաղաքական ճնշումներու վախճանն է, որ մենք կապրինք այս օրերուն, հայ ժողովուրդի շինարար եւ ստեղծագործող ոգիի ծնունդն է, որ մենք կտօնենք այժմ:
.jpg) |
| Առաջին Սուրհանդակներէն. Ղարամելիք, Հայկ-Մելիք Դադայեան, Բագրատ վարդապետ Թաւաքալեան (Զաքքի) Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան Հիմնադրամին |
Մայիս 6ին Թիֆլիսի մէջ մեռաւ Բարսեղ Մելիք-Գրիգորեան:
Քիչերուն ծանօթ է այս անունը. մինչդեռ հանգուցեալը մէկն էր այն այլեւս սակաւաթիւ վէտէրաններէն, որոնք բախտը ունեցած էին ողջունելու հայ ըմբոստացման արշալոյսը:
Քաղաքացիներ,
Հերոսական պայքարով եւ անօրինակ զոհողութեամբ Հայ աշխատաւոր ժողովուրդը տիրացել է անկախութեան եւ ազատութեան եւ միացնելով բռնաւորների կամքով դարեր շարունակ իրարից բաժանւած հայրենիքի երկու հատւածները՝ հիմք է գրել պետական յառաջադէմ շինարարութեան: Հայաստանի Պարլամենտի եւ կառավարութեան ամբողջ մտահոգութիւնն է եղել ապահովել աշխատաւոր ժողովրդի ֆիզիքական գոյութիւնն ու սոցիալական անարգել զարգացումը եւ անսասան պահել հանրապետութեան դեմօկրատիկ իրաւակարգը:
Մռայլ, յոռետես մտքեր ներշնչող պարագաների տակ գումարւեց Դաշնակցութեան կուսակցաժողովը: –Հազիւ անցած արիւնոտ կռւի ճամբան, ռազմադաշտից նոր դարձած զօրագնդի հոգսերը ճակատին, յաղթական՝ բայց տրտում – յաղթւողը իր անգիտակից հարևանն էր – կանգնած անորոշ ապագայի հանդէպ, կուսակցութեան գերագոյն ժողովը զգում էր իրեն նոր և խոշոր պատասխանատւութեան առջև, բարդ և վտանգաւոր կռիւների հանդէպ. –կռիւ արտաքին թշնամիների դէմ, որոնք յաղթահարելը իր տենչն էր ու նպատակը, կռիւ ներքին պառակտող տարրերի դէմ, որոնց սանձելը իր վիշտն էր և ոյժերի վատնումը...
Ընկերնե՛ր եւ հայրենակիցնե՛ր.
Հ.Յ. Դաշնակցութեան 11րդ Ընդհանուր Ժողովը, որ տեւեց աւելի քան մէկ ու կէս ամիս, լարւած ուշադրութեամբ եւ ընկերական ջերմ մթնոլորտի մէջ քննութեան առաւ բազմատեսակ ազգային-քաղաքական եւ զուտ կազմակերպական հարցեր եւ յանգեցաւ յուսալից հետեւանքներու: Մեր բոլոր մարմինները եւ ընկերները կը սպասեն ակընդէտ իրենց Գերագոյն Ժողովի որոշումներուն, ճշտելու համար իրենց վերաբերումը մեր կեանքի բազմապիսի հարցերու հանդէպ եւ գծելու առաջիկայ տարիներու գործունէութեան ուղին: Պատմութեան բերումով Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը դարձած է քաղաքական զօրաւոր ազդակ մը հայութեան կեանքին մէջ, ուստի անոր որոշումներուն կը սպասեն նաեւ հայ ժողովրդի լայն զանգւածները եւ մեզ ու մեր դատի հակառակորդ ուժերը: Հաւատարիմ մեր աւանդութեան՝ պիտի փորձենք համառօտ բայց մեկին՝ ուրւագծել Հ. Յ. Դաշնակցութեան գործունէութեան ուղին առաջիկայ տարիներու համար:
Խաչատուրը ծնած էր 1872-ին Պուլանըխի Շէյխ-Եաղուպ գիւղը: Մատղաշ հասակին մէջ, դեռ 14 տարեկան, կը թողու իր հայրենի կիսաւեր օճախը եւ օտարութեան ցուպը ձեռքին կը մեկնի հեռու երկիրներ, պանդխտութեան մէջ արիւնքրտինքով ձեռք բերած խեղճուկրակ դրամով զուլումի երկրին մէջ ապրող իր սիրելիները ապրեցնելու համար: 1886-ին, Ռուսաստան գաղթող իր երկրացիներուն հետ կը գնայ Թիֆլիս, ուր մէկ տարի աշխատելով կ'օգնէր հայրենիքը եղող իր ծերունի հօրն ու մօրը: