Տաճիկ եւ հայ յեղափոխական կօմիտէների
որոշմամբ, սեպտեմբերի 27-ին, Բաթում քաղաքում՝ դէպի Պօլիս գնալիս, տերրօրի ենթարկւեց
Վանի նախկին վալի Ալի-բէյը: Մահը անմիջական էր: Ահաբեկիչը ազատ է, հակառակ ոստիկանութեան
ձեռք առած խստագոյն միջոցների:
Նաւահանգստի եւ Ոսկանապատի Կենտրօնական կոմիտէների վճռով՝ սեպտեմբերի 26-ի գիշերը,
ժամը 8 ½-ին ատրճանակի երկու հարւածներով, տէռօրի ենթարկւեց յայտնի խաչագող նուխեցի
Մ. Աբրահամեանցը, որ գարնան սկզբներում երեւացել էր Թիֆլիսում եւ Բագւում վարդապետական
տարազով իբրեւ պարսկաստանի Նախավկայի վանահայր Տրիֆօն վարդապետ եւ այդ վանքի անունով
հանգանակութիւններ արել: Կեղծիքը յայտնւելուց յետոյ՝ նա փախչում է հիւսիսային Կովկաս
եւ իր խաչագողութեան նոր ասպարէզ է ընտրում յեղափոխութիւնը եւ իբրեւ «շրջիկ գործակալ
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան», սպառնական նամակներով փողեր է հաւաքում զանազան քաղաքներում,
ծածկւելով «Սմբատ Բագրատունի», «Եղիշէ», «Միսակ Տէր-Վարդանեան» եւ այլ կեղծ անունների
տակ: Տէռօրիստները ազատ են:
Վերյիշենք դարձեալ նոյն 1890 թւականը... Շարժման արշալոյսն է. «Ձայնը արդէն հնչել էր Էրզրումի լեռներէն», կատարւել էր Էրզրումի մէջ անդրանիկ եւ արիւնոտ ցոյցը սուլթանական բռնակալութեան դէմ. թոյլ, վեհերոտ ստրուկը տւել էր իր գոյութեան առաջին ապացոյցը եւ արիւնակից Կովկասը փոթորկւել էր ծայրէ ծայր: Գաղտնի ժողովներ, ապստամբական կարմրավառ թռուցիկներ, խմբական տենդային պատրաստութիւններ եւ ամենուր նոյն պատմական ու սրտառուչ կոչը «դէպի Հայաստա՜ն»:
«Ընկերնե՛ր, սուրով յաղթանակ տանողները արօրով յաղթանակ տանողներէն կը յաղթուին, իրենց տեղը անոնց տալու կը պարտաւորուին: Սուր շարժող ձեռքը կը յոգնի, սուրը պատեանին մէջ կը ժանգոտի. մինչ արօր վարող բազուկը ա՛լ աւելի կ'ուժովնայ, անոր խոփը ա՛լ աւելի կը փայլի»:
...
Սահակը բնիկ սալմաստեցի էր, ծնւած Ղալասար գիւղում, 1888 թւին, գեղջուկ համեստ ընտանիքում: Նա իր մանկութեան շրջաններում ապրել ու շնչել է Սալմաստում, հայ ազգային-ազատագրական զարթօնքի մթնոլորտում:
Իր նախնական կրթութիւնը ստացել էր հայրենի՝ Ղալասար գիւղի ծխական երկսեռ դպրոցում: Եւ արդէն աշակերտ ժամանակից աչքի ընկել ճարպիկութեամբ ու խելացի դատողութեամբ:
Ուղիղ հարիւրամեակ մը առաջ, 1878-ին, Պերլինի Վեհաժողովին, հայ ժողովուրդը պատմութեան անողոք դատաստանին ներկայացաւ, Խրիմեան Հայրեիկներու անձին ընդմէջէն, «թուղթէ շերեփ»ով, երբ եւրոպական կամ պալքանեան այլ ժողովուրդներ, ինչպէս ետքէն բազում ուրիշներ, յարգելով քաղաքական կեանքի կրանիտեայ կանոնը, մեզի հետ եւ մեր կողքին կը ներկայանային «երկաթէ շերեփ»-ով:
...
Ընդհանուր կոտորածի լուրը նոր չէ: Դեռ մի տարի առաջ, երբ Հայկական հարցը բարձրացրել էր իր գլուխը եւ վրդովում էր իւրաքանչիւր րոպէ սուլթանի հարեմական անդորրութիւնը, երբ դիպլօմատիայ հետ ձեռք ձեռքի տւած երկար ժամանակ հարցը ձգձգելուց յետոյ անկարելի եղաւ խաբել հայ ժողովուրդը, երբ մասնակի խստութիւնները, բանտերը, աքսորավայրերը, կախաղանները... փոխանակ պակասեցնելու յեղափոխականների թիւը, փոխանակ ահ ու սարսափ տարածելու ժողովրդի վրայ, աւելի գրգռեցին, աւելի զարգացրին նրա յեղափոխական ոգին, այս բոլորից յետոյ՝ սուլթանին մնում էր միայն մի միջոց՝ ահաբեկել համայն հայ ժողովուրդ միանգամից մի ընդհանուր կոտորածով: