28 October, 2019

Զաւարեան Մուշի Մէջ


910-911 ուսումնական տարին էր: Զաւարեան թողած Կովկասը՝ եկած էր կիսաւեր Տարօնը կենդանութեան ոգի եւ մտաւոր լոյս բերելու:

Նոյն տարուան դեկտեմբերին էր որ Զաւարեանի հրաւէրով Մուշ պաշտօնավարութեան կ'երթար Բաբերդէն, Կովկասէն, Վանէն ուսուցիչներու շարք մը: Վանէն գացողներու թիւը հինգ էր: Մեծ ոգեւորութեամբ ճանապարհ ընկանք դէպի Մուշ, տեսնելու Հայոց հին Աստուածներու, Մամիկոնեաններու, Տարօնի առիւծներու հայրենիքը, պաշտօնավարելու Դաշնակցութեան պատկառելի գործիչ Զաւարեանի ղեկավարութեան ներքեւ:

24 October, 2019

Սերոբ Վարդանեան


1895-ի աշնան, ճիշդ այն ամսուն, երբ սուլթանական դաւադրութիւնը կազմակերպւած էր ընդհանուր կոտորած առաջ բերելու համար հայաբնակ գաւառներու մէջ, Սերոբ բաւական զօրաւոր խմբով մը, երկինքէ իջածի պէս, ոտք կը դնէր հայրենի հողին վրայ: Անոր Սոխորդ հասնելու երկրորդ օրը լուր կուգայ թէ Բաղէշը կոտորւեր եւ շրջակայ գաւառներուն մէջ ալ ջարդի սարսափ կը տիրէ: Սերոբ իր խումբի 27 տղաքներէն 15-ը կը բաժնէ կոտորածի ահը կեցող գիւղերուն մէջ, խոստանալով որ վտանգի րոպէին ուր է ուր չէ օգնութեան կը հասնի. իսկ ինք 12 հոգով կըսպասէ Սոխորդ գիւղի մէջ: Բաղէշի կոտորածի գուժերուն երկրորդ օրը, Սոխորդը յանկարծ սեւ ամպերու պէս կը շրջապատւի կատաղի քիւրդերով, որոնք կուզէին այդ գիւղին առաջին հարւածը տալ եւ տկարացնել զայն, միւս մնացած գիւղերը այլեւս հեշտ էր ջարդել, թալանել ու աւերել: Քիւրդերը սակայն երբէք մտքերնէն չէին անցներ որ այնտեղ յեղափոխականներ կարող էին գտնւիլ. միմիայն կը մտածէին գիւղացիներու մասին, որոնք իրենց կարծիքով, ինչքան ալ կտրիճ ըլլային, անզէն՝ բան չէին կրնար ընել 5-600 զինւած քիւրդերու դէմ: Ատոր համար ահագին պատրաստութիւններ տեսած էին նախօրօք, էշեր, սայլեր, ձիեր բերած էին հետերնին, որպէսզի գիւղին ճոխ աւարն ու կողոպուտը կարենան բեռնալ եւ իրենց վրաները փոխադրել:

Աղբիւր - Ժողովրդական Երգ

Խլաթի գաւառ,
Սոխորդ գեղ ըսւած,
Իրեն բնակիչ՝
Աղբիւր ջան
Բարիքով լցւած:

Պօղոս, Գրիգոր՝
Թիւրքին սիրական
Կ'ուզեն վերջացնել,
Աղբիւր ջան,
Ամբողջ Հայաստան:

Սերոբի Մահը (Նամակ Մուշէն)


Շատոնց է, բայց վերջերս մանաւանդ, կառավարութիւնը վճռած էր ամէն կերպով մէջտեղէն վերցնել Սերոբը, որուն գոյութեան մէջ վտանգ կը նշմարէր: Կառավարական բոլոր էնտրիկները, բռնի միջոցները, զուր անցած էին, մինչեւ որ ազգային սեւսիրտ դաւաճանութիւնը միջամտեց եւ ծուղակի մէջ ձգեց լեռան առիւծը՝ որուն մռնչիւնը հերիք էր իկիտ զօրավարներու ու վաշտերու սիրտը դող հանելու համար:

18 October, 2019

ՔՐԻՍՏԱՓՈՐԻՆ


Դու անցար, հերոս, դէ՜հ հանգի՜ստ քեզ քուն.
Դու լուսադէմին մեռար լիայոյս,
Դու ճամբորդ էիր դէպ ազատութիւն,
Երբ դեռ հեռո՜ւ էր, հեռո՜ւ՝ արշալույս:

16 October, 2019

Մօհիկաններից Վերջինը

Նկարները՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին

(Ընկ. Յով. Արղութեանի Մահւան Առթիւ)

Առաջիններից էր նա, այն շքեղ փաշանգից, որ բացաւ հայ յեղափոխութեան փշոտ բայց փառաւոր ճանապարհը: Հազիւ աւարտած միջնակարգ դպրոցը, Իշխան Յովսէփ Արղութեանը բոլորովին մատաղ հասակում, 20 տարեկան չեղած դեռ եւս, թողնում է մայրենի հողը, եւ մոռցած ուսման ծարաւը, ամէն ինչ զոհելով գաղափարին, անցնում է Պարսկաստան եւ այն տեղից Վասպուրական Գօլօշեանի եւ Ագրպասեանի հետքերով:

Մեծ Յեղափոխականի Մը Գերեզմանին Առջեւ


Հեռագիրը գուժեց անզուգական Իշխանի մահը, Փարիզի մէջ:

Այսպէս, կ'անհետի մէկը այն դէմքերէն, որոնք պատմութեան մէջ թուական կը բանան. պատմութի՛ւնը կը կերտեն, իրենց սահմանուած ազգային հորիզոնին մէջ:

14 October, 2019

ՊԱՐՏՔԻ ԶՈՀԵՐԸ. Ինը Ընկերների Նահատակումը Սալմաստում (Մահլամի Դէպքը)

1/12/98
(Նամակ Պարսկաթիւրք Սահմանագլխից) 

Շատ բան էր կատարւած, բան էր տեսնւած Պարսկաստանում, բայց այն դէպքի նմանը, որը պիտի նկարագրեմ, չլսւած երեւոյթ է մեզ մօտ: Մի երկիր, ուր կաշառքը միակ օրէնքն է. մի երկիր ուր իշխողների ու դրանց ստորադրեալների տրամադրութիւնը միշտ փոխարինել է որ եւ է կարգ ու կանոն, բնականաբար, չէր կարող զարմացնել ոչ ոքի իր ամէնօրեայ վայրենութիւններով. բայց ներկայ դէպքը, կրկնում եմ, նոյն իսկ Պարսկաստանում անզուգական է:

02 October, 2019

«Դաշնակցութեան Օրը»


Արդա՛ր էր որ Դաշնակցութիւնն ալ ունենար, վերջապէս, իր Օրը, իր փառքը երգելու ինքն իրմով հպարտանալու համար:

Նոյն իսկ շատ ուշ ենք մնացած:

01 October, 2019

Հ. Յ. Դաշնակցութեան IX-րդ Ընդհանուր Ժողովի Հանդիսաւոր Նիստի Բացումը

Սեպտեմբերի 27-ի երեկոյեան ժամը 8-ին Հայաստանի պարլամենտի դահլիճում բացւեց Հ.Յ. Դաշնակցութեան IX -րդ ընդ. Ժողովի հանդիսաւոր նիստը: Ներկայ էին կառավարութեան անդամներ՝ Ա. Գիւլխանդանեան, Ս. Արարատեան, Ալ. Խատիսեան, Աւ. Սահակեան, Ս. Մանասեան, բժ. Տէր Միքայէլեան, նաեւ պարլամենտի նախագահ՝ Սիր. Տիգրանեանը: Դահլիճի օթեակներից մէկը յատկացւած էր կուսակցական կենրոնական մարմինների, գործող հին ընկերներու, քաղաքային վարչութեան անդամների համար: