Սոֆիայից մեզ հեռագրում են.-
Յունիսի 23-ին (ն.տ.) երեկոյեան ժամը 9-ին Կ. Պօլսում դաշնակցականները զարկեցին նշանաւոր ՄԱՏՆԻՉ վիրաբոյժ ԹԻՒԹԻՒՆՋԵՎԻՆ: Մատնիչը մերձ ի մահ է: Ահաբեկիչները ազատ են: Ժողովրդի ոգեւորութիւնը անսահման է: Անսահման է նոյնպէս թիւրք կառավարութեան սարսափը: Կառավարչական շրջանների մէջ ընդհանուր յուզում: Մանրամասնութիւնները նամակով:
Սօֆիայից մեզ հեռագրում են.–
Յունիսի 2-ին (ն. տ.)
երեկոյեան ժամը 8ին Կ. Պօլսում դաշնակցական
մի ահաբեկչի ձեռքով սպանւեցաւ նշանաւոր պօլիս-կօմիսէր ՀԱՃԻ ՏԻԳՐԱՆԸ: Զարնողը ազատ եւ
ապահով է: Ընդհանուր սարսափ կառավարչական շրջաններում եւ մեծ ուրախութիւն ու խանդավառութիւն
ժողովրդի մէջ: Մանրամասնութիւնը նամակով:
1905-ի ռուսական առաջին յեղափոխութեան վիժումից յետոյ, որի պատճառները շատ բարդ են, իրենց յանդգնութեամբ եւ գազանութեամբ աչքի ընկան մի շարք ցարական պաշտօնեաներ, մասնւաորապէս Կովկասի մէջ:
Սրանց թւին պէտք է դասել նաեւ Լօլաձէին, որ 1906 թւի ընթացքում Թիֆլիսի մէջ գլխաւորապէս իր ազգակից վրացի յեղափոխականների ձերբակալմամբ եւ վերջիններիս կողմից իր վրա կատարւած մի շարք անյաջող մահափորձերի պատճառով, օրւան մարդ էր դարձել:
Ընդհանուր Ժողովը ապրիլի 28-ի նիստի մէջ, լսելով Վարդօի գործին համար կազմւած Դատական յանձնաժողովի մանրամասն զեկուցումը՝ եկաւ հետեւեալ եզրակացութեան.
Այսօր (յուլ. 31-ին), առաւօտեան ժամը 1-ի (ը. թ.) ատեններ կատարւեցաւ երկրորդ տէրրօրը Վանի մէջ Հայ Յեղ. Դաշնակցութեան տէրրօրիստների ձեռամբ նշանաւոր դաւաճան եւ մատնիչ Կարապետ Աճէմեան-ի վրայ, որ յայտնի էր ժողովրդի մէջ Բաշօ անունով: Ժողովուրդը գոհ է, ափսո՜ս, որ չսատկեցաւ: Գնդակը մէկ երեսը ծակած ու միւս երեսէն դուրս ելած է: Տէրրօրիստն ազատ է: Կառավարութիւնն սկսած է խուզարկութիւններ ընել: Այս դաւաճանին գործերը շա՜տ շատ են, զորս կը թւենք պատեհ առիթին:
Թիֆլիսից եկողները յայտնում են, որ յոնիսի 19ին, գիշերւայ ժամը 11ին, Թիֆլիսի վրացական ակումբից դուրս գալու ժամանակ, անյայտ չարագործների ձեռքով սպանւած է նախկին Ադրբէջանի կառավարութեան նախավահ Խան-Խօյսկին եւ թեթեւ վիրաւրւած է Խանմամեդօվը:
Դաշնակցական ահաբեկիչներէն մէկը, Գումգաբու սրճարանի մը մէջ դաշունահար սպանեց վաղեմի լրտես Մայր եկեղեցիի լուսարար վանեցի Յովհաննէսը, որ 1890-էն ի վեր մատնիչի ստոր դերը կը կատարէր: Ոստիկաննեըր վրայ կը հասնին, կսկսի կատաղի կռիւ, ահաբեկիչը հերոսաբար կը մեռնի՝ նախապէս քանի մը լկտի ոստիկաններու կեանքը վերցնելէ յետոյ:
Ընկերներ եւ քաղաքացիներ.
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Չորրորդ Ընդհանուր Ժողովի ուշադրութիւնից վրիպած չէին այն բազմատեսակ վրդովիչ կեղեքումները, որոնց ենթակայ էր եւ է տակաւին մասամբ՝ Կարսի շրջանի հայ գիւղացիութիւնը մի խումբ ինքնակոոչ «յեղափոխականների» կողմից: Դրանց շարքում գտնւում էին նաեւ մի քանի նախկին դաշնակցականներ, որոնք շարունակում էին մութ անկիւններում շահագործել կուսակցութեան անունը:
.jpg)
Հեռագիրն արդէն հաղորդեց ձեզ իրողութիւնը:
Մայիսի 11-ին (հին տոմարով), ցերեկւայ 3 ժամին քաղաքի կենտրօնում սպանւեց իշխան Նակաշիձէն:
Ինչպէս գիտէք, Դաշնակցութիւնից
զատ, նրա մահւան համար որոշում էր տւել նաև Ռուսաց Սօցիալիստ Յեղափոխականների կուսակցութիւնը
մեզանից բոլորովին անկախ կերպով: Տեղեկանալով այս մասին մեր Կօմիտէն, համաձայն ռուս
ընկերների խնդիրին, որոշման գործունէութիւնը թողեց նրանց: Սակայն երկու ամիս անցած
երբ մի քանի անսպասելի պատճառներով՝ գործը ուշացաւ, Դաշնակցութիւնը նորից իր վրայ առաւ
նոյն ձեռնարկը, որը եւ իրագործեց մեծ աջողութեամբ:
Հ. Յ. Դաշնակցութեան շարքերից Չոռու Մանուկ կոչւած անձը վաղուց իվեր մոռանալով իր կոչումը դարձել էր մի հասարակ սրիկայ, որը եւ իր կատարած հակակազմակերպչական եւ հակակուսակացական ընթացքի եւ Դաշնակցութեան անունը շահագործելուն համար, ենթարկւած էր բազմաթիւ նկատողութիւնների եւ նախազգուշացման: Իսկ վերջին ժամանակներում շանտաժի գործերում մասնակցելու եւ մանաւանդ շանտաժիստներին կուսակցական զէնք մատակարարելու համար, Հ. Յ. Դ. Չորրորդ Կ. Կօմիտէի որոշումով յանձնւեց Կովկասեան Ահաբեկիչ Մարմնի դատին, որի կողմից եւ ենթարկւեց մահւան պատժին, որը գործադրւեց ապրիլի 22-ի երեկոյեան:
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Արեւմտեան Բիւրօի 1896 թւակիր եւ վերջերս Կ. Պօլսոյ Պատասխանատու Կեդրոնական Կօմիտէի վճռի համաձայն՝ ապրիլի 10-ին Բաթում քաղաքում տեռօրի ենթարկւեց Երզնկայի Էրկան գիւղացի, 28 տարեկան, սափիրչ Մելքօն Քէօսեան, որը 1896 թ. ի վեր Դաշնակցութեն պատկանող 10 հրացաններ իւրացրել եւ անյայտացել էր:
Ահաբեկիչները ազատ են:
Շամիրի պատասխանատու Կ. Կօմիտէի վճռով՝
Մարտ 31-ին, X քաղաքի մէջ, «Աղբիւր-Աւար» խմբի տէռօրիստների միջոցով մահւան պատժի ենթարկւեցաւ Խալաթ գաւաթի Ուրտափ գիւղացի ՍՕՂՕ ՄԵԼՔՕՆ-ՔԷՕՍԷԵԱՆԸ, որի մատնութեամբ սպաննւած էր Սերոբի հօրեղբօրորդի Յակոբ Ճարտարը եւ «Դաշնակցութեան» հրացանները կառավարութեան յանձնւած: Տէռօրիստները ազատ են:
...Կը հետապնդէինք պատերազմի սեւ դէմքերը, լրտես-մատնիչները, որոնց գլխաւորները մաքրագործուած էին արդէն.- Յարութիւն Մկրտիչեան, Հմայեակ Արամեանց, պուլկար Վլատիմիր: Բայց դեռ կ'ապրէր գլխաւոր մատնիչներէն մէկը, որ տակաւին իր չարաշուք ստուերը կը պտտցնէր ճոխ կեանքի մը վայելքներուն մէջ, լիովին վարձատրուած թուրք իշխանութեանց կողմէ, յանդուգն ու մերթ ամբարտաւան, ամէն տեղ կրկնելով.- «Զիս պաննողը դեռ մորմէն չէ ծնած»:
1908 մարտի 22-ին Հ. Յ. Դաշնակցութեան Կ. կօմիտէի որոշմամբ տերրօրի ենթարկւեցաւ Նախիջևան գաւառի Հաջիվար գիւղացի Խաչատուր Եղիաեանը – իր հակայեղափոխական դաւաճան գործունէութեան համար:
Մարտի 16-ին երեք տէռօրիստներ գնդակահար արին Շիրակի Փարագետ գիւղի բնակիչ եւ յայտնի լրտես Կիրակոս Պետրոսեանին (Տես «Դրօշակ» 1903 թ. 7): Տէռօրիստները ազատ են:
Կազմակերպական Ազդեր
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Կովկասեան Ահաբեկիչ Մարմնի վճռով ահաբեկումի ենթարկւեց Օսմանեան Հայաստանի Բուլանըխ գաւառի Կոփ գիւղացի Մխիթար Բաւօեանը (Մխօ), իր կատարած մատնութիւնների, բռնաբարութիւնների և իր համագիւղացիների վրայ գործ դրած անլուր կեղեքումների համար:
Պարսկաստանի Կեդրօնական Կօմիտէի վճռով՝
Յունւար 3-ին (ն. տ.) երեկոյեան ժամը 6-ին մահւան պատժի ենթարկւեցան 9 նահատակ զինւորներու մատնութեան գործին գլխաւոր հեղինակներէն երկուքը՝ Ստեփան եւ Խուս Առաքել: Միւս մատնիչներու մասին Կօմիտէի վճիռը կը մնայ գաղտնի:
Ուղիղ 12 օր յետոյ, դեկտեմբերի 15-ին (հին տոմարով) Տէր Սահակովի բախտին արժանաւաց Շուշի քաղաքում ոստիկանապետ Սախարովը: Սա որպէս աւելի բարձր պաշտօենայ, աւելի վնասակար արբանեակ հանդիսացաւ միապետութեան: Սա չէր բաւականանում ոստիկանական սովորական կամայականութիւններով եւ հարստահարութիւններով, այլ ամէն ջանք գործ էր դնում սիստէմատիքաբար թշնամութիւն սերմանելու երկու հարեւան ազգութիւնների՝ հայերի եւ թիւրքերի մէջ, կռւեցնելու նրանց իրար հետ եւ այդպիսով երկուսին խեղդելու գործն էլ հեշտացնել:
Եւ յանկարծ վերէն, լսւեցաւ կառքի մը դղրդիւնը: Մէկէն մարմնէս անծանօթ սարսուռ մը անցաւ, երբ տեսայ հսկայ ձիերը, որոնց բաշերը հովէն կ'ալեծփէին: Կառքին մէջն էր Սայիտ Հալիմ փաշան՝ իր թիկնապահին հետ: Փողոցին միւս ծայրը նայեցայ. Մ. դեռ հասած չէր: Վարկեանապէս «ցտեսութիւն» ըսի Հելենային, պատւիրելով որ շուտ ներս մտնէ, քանի որ «հայրս» կուգար...
Հոկտեմբեր 20/2-ին տէրրօրի ենթարկւեց Կոմիտաս Քահանան: