Վիրաւոր առիւծը իր շունչը փչեց:
Նա վաղուց էր ստացել այդ վէրքը: Խոցւած սրտից՝ թափառում էր երկրից երկիր՝ անհանգիստ ու հայրենակարօտ: Աշխարհը նրա համար դարձել էր մի նեղ վանդակ, որի պաղ ձողերն էր կրծում նա յուսահատօրէն: Ժընեւից Պոլիս, Պոլսից Բարձր Հայք ու Ատրպատական քայլում էր նա հալածական: Մի անմեկնելի կարօտ մշում էր նրա սիրտը, եւ յաւիտենական թախիծը կծկւել էր նրա աչքերի մէջ:
Այն օրից, երբ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը մուտք է գործել հայ ժողովրդի մէջ՝ նա իր հիմնական խնդիրներից մէկն է դարձրել հայ ժողովուրդի զինումը:
Կեանքը կարճ է, ուստի՝ մէկ տարին բաւական երկար: Խորհածը նոյնպէս արած հաշուելով՝ քանի որ մտածումը սկիզբն է գործի՝ ի՞նչ արած էք այս մէկ տարուան մէջ, որ անցաւ ահա: Եւ ի՞նչ էք մտադիր այս եկող տարին: Մտածեցէք. մէ՛կ անգամ միայն ձեզ տրուած է պատեհութիւն այս շքեղ տիեզերքի մէջ մտածելու, զգալու եւ կամենալու: Մի նոր տերեւ էք մարդկւոեթան ծառին, որ պիտի թողէք վաղ է ուշ: Ներ տերեւներ կը բուսնին եւ կը նային արեւին, բայց դո՛ւք չէք լինի, այլ ուրիշներ: Նոր տարին առիթ է, որ մտածէք այս մասին:
Ահա՛ դարձեալ մի նոր ճակատամարտ, դարձեալ մի նոր ընդհարում:
Անցեալ Օգոստոս ամսի սկզբներին, Սասունի Ապստամբութեան եւ Կոտորածի Տարեդարձին բորբոքում, ծագում է մի նոր կռիւ, այս անգամ Տաճկահայաստանի մի այլ մասում՝ Երզնկայի շրջակայքում:
.%20%D5%87%D5%A1%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%B7%20%D5%84%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%A1%D5%B6.jpg)
Վարդավառ է այսօր, իսկ Վարդավառը, առանց Տարօնի, տժգոյն, աղոտ յիշատակ մը միայն:
Բառը ինքնին, – Տարօն – ամբողջ պատկեր մը կը ներկայացնէ: Թերեւս խորհուրդ մը:
Երբ կ'ըսենք Մուշ – կը հասկնանք աշխարհագրական վարչական բացատրութիւն մը:
Բոլորովին ուրի՜շ բան է Տարօնը: Գոնէ անոնց համար որ տեսեր ու ապրեր են, շնչեր ու անցեր: Ամբողջ հեթանոսութիւն՝ իր սարերովն ու դաշտերովը: Նոյնիսկ եղեկեցիներով ու վանքերով:
.jpg)
Բաշգեառնեցի Խմբապետ Ղազար Քոչարեանի քառասնօրեակի առթիւ
Քառասուն օր առաջ հողին յանձնեցինք երախտաւոր խմբապետ՝ Բաշգեառնեցի Ղազար Քոչարեանի աճիւնը: Իր հայրենասէր հօր՝ բաշգեառնեցիներից մեծապէս սիրւած, Ամիի խորը շնչի ու ոգորումների տակ հասակ քաշած, Բաշգեառն իբերդի հինաւուրց, հերոսական աւանդներով սնւած ու ոգեւպնդւած՝ հրապարակ եկաւ իբրեւ յեղափոխութեան երդւեալ մշակ, իրենց գիւղի արի ու զոհաբերող երիտասարդութեան հոգեկան խռովքն ու մտորումները ձեւակերպելու եւ ընթացք տալու:
«Վա՜յ քեզ քաղաք, որ թագաւորդ մանուկ է» – մեր մամիկներուն սիրած ու գործածած խօսքերը՝ ամէն ժամանակէ աւելի այսօր է որ միտքերու յամառ զուգակցութեամբ մը կուգան շրթներուս վրայ:
Թափօրներ կազմեցինք, այցի գնացինք մզկիթները, յարգանքով եւ սրտաբաց թիւրք հիւրեր ընդունեցինք հայոց եկեղեցիներում, հաշտութեան եւ համերաշխութեան մասին խլացուցիչ ճառեր արտասանեցինք:
Բայց ի՞նչ օգուտ:
Այո՛ պէտք է տօնել, այսօր եւ միշտ, ու ամէն տեղ ուր կայ մի զոյգ Հայ: Եւ ի հարկէ ամենից առաջ ու ամենից խանդավառ Արարատեան դաշտի վրայ, Գուգարքի ու Սիւնիքի լեռներում, այնտեղ ուր հաստատուած ու իրականացուած է հայ պետութիւնը:
Վերջերս լոյս տեսաւ Ամերիկահայ ծանօթ գրող Ուիլեըմ Սարոյեանի “Inhale and Exhale” գիրքը, որուն մասին սկսած են խօսիլ ամերիկեան թերթերը: Սարոյեան իր գրքի գլուխներէն մէկուն մէջ Դաշնակցութեան մասին հետեւեալը կը գրէ.–
Օրուան նշանաբանն է այդ: Եւ գերագոյն ժամանակ է, որ իւրաքանչիրւ հայ տոգորուի այդ փրկարար նշանաբանով, գիտակցի հրամայական անհրաժեշտութիւնը ուժերի ներդաշնակ ու գործօն համադրութեան, հանդէպ թշնամու եւ բարեկամի, հանդէպ գիշատիչ հորդաների, որ անդուլ յօշոտում են հայրենիքի ցնցոտիապատ ու վտիտ մարմինը, հանդէպ դաշնակից պետութիւնների, որոնցից սպասում ենք մեր արդար իրաւունքի նուիրագործումը: Հայ ազգը պէտք է ներկայացնէ մէկ ճակատ միայն՝ թէ մայր երկրում եւ թէ դուրսը, գաղութների մէջ, քաղաքակիրթ մարդկութեան աջեւ, Իրաւարար ատեանի առջեւ:
Հայոց թագաւորութիւնը եւ իշխանութիւնը դադրելէ ետքն իսկ, Տարօնի աշխարհն ու ժողովուրդը միշտ կառչած են իրենց նախահարց՝ Մամիկոնեաններու ուխտին եւ հաւատամքին.- «Քաջութեամբ մեռցուք ի վերայ աշխարհիս մեր եւ ի վերայ ազգիս մեր, եւ մի՛ տեսցեն աչք մեր, կոխան ոտից պղծալից լքեալ զարթարանս մեր»:
Գրեց՝ Դրօ
Անշուշտ շատեր պիտի անդրադառնան Արարատի եւ Արաքսի մեծ զաւկին, մեր իրականութեան եւ յեղափոխական պատմութեան մէջ նրա կատարած դերին:
Հսկայական ծրագիրները գլխի մէջ, յափշտակւած ժողովրդական տանջանքների սփոփման իղձերով՝ նա պտտում էր քաղաքից քաղաք, երկրից երկիր: Կովկասից անցաւ Շվէյցարիա, Ժընէվից Բալկան, Վիէննայից նորազատ Բուլգարիայի մայրաքաղաքը եւ այնտեղ, բարեկամների եւ համախոհների նեղ, բայց մտերիմ շրջանում, իր փայփայած ծրագիրների հնոցի մէջ՝ գտաւ աղէտաւոր մահը, անսպասելի ինչպէս որոտ, շանթահարող, որպէս կայծակ:
1898 թւին էր, երբ առաջին անգամ հանդիպեցի Քրիստափորին Բագւի նաւթահանքերում, մեր հասարակական կեանքի չափազանց մռայլ եւ յուսալքման օրերին:
1825 թւին «Խելքից պատուհաս»-ի հռչակաւոր հեղինակ և Արևելքին քաջ ծանօթ Գրիբօեդով իր բարեկամ Բէգիշեվին Թէոդոսիայից ուղղած մի նամակում գրոմւ էր. «Ջենովացիներից և հովիւ-թաթարներից յետոյ Ղրիմ եկանք մենք (ռուսներս) – ընդհանուր ժառանդներս, – իսկ մեզ հետ նաև՝ աւերման ոգին, այդ սովորական մեր ուղեկիցը Արևելքում և Արևմուտքում»:
-Նրանց գործերը կշռեցի եւ գտայ հաւասար իրենց փառքին – պատմական որոշ դէմքերի մասին ասում է պատմութիւնը:
Կշռեցի Քրիստափորի գործերը եւ գտայ որ նրա փառքը չի համապատասխանում իր գործերին, գտայ որ իր փառքն աւելի համեստ է քան իր գործերը, այդպէս պիտի խօսի վաղուայ անաչառ պամտութիւնը, այսպէս պիտի վկայէ ապագան:
