Հայ եղբայրնե՜ր եւ Քոյրե՜ր,
Հայութիւնը ճգնաժամի մէջ:
Հնչակեաններուն ձեռքով կազմակերպուած Սեպտեմբեր 13-ի խաղաղ Ցոյցը, որով կուզէին Մայր-Հայրենիքի ահեղապէս անտանելի վիճակը վերջին անգամ հաւաքաբար պարզել Թուրք կառավարութեան եւ Եւրոպայի առջեւ,– այդ ցոյցը կոտորածի եւ անմիտ ու գազանային վրէժխնդրութեան առիթ մը եղաւ Թուրք բռնապետութեան համար. ոստիկանութիւնը ինքն էր որ զինեց ու գրգռեց հայերուն դէմ մայրաքաղաքիս սօֆթաներն ու թուրք խուժանը:
Կատարւեց այն, ինչ որ պիտի կատարւէր անխուսափելիօրէն:
Ղարաբաղի մահմէդականութիւնը յարեց համիսլամական շարժման եւ մեր հայրենիքը սուզւեց նորից խաւար ու խայտառակ միջնադարի մէջ: Մի շարժում, որի մղիչ գաղափարը ոչնչացումն է ամեն մի քաղաքակրթութեան, որի ղեկավարները բարոյազուրկ գիաշտիչ կալւածատէրերն են եւ սրի կրողն է՝ այդ ողորմելի, շրաունակ թալանող ու թալանւող մահմէդական ամբոխը:
Հայ Ժողովուրդ
Հեռագիրը հաղորդեց, որ բարձրագոյն հրամանով վերադարձնում են հայ եկեղեցուց յափշտակւած կալւածները. նոյն բարձրագոյն հրամանով վերաբացւում են եւ հայ-ծխական ուսումնարանները, 1874 թւին հաստատւած ծրագրով:
Հայ ժողովուրդ,
Միապետի սատրապը գալիս է:
Դեռ բռնակալի գահի
ոտերի տակ Միապետի նոր փոխարքան մշակել է մի շարք միջոցներ, որոնցով ուզում էխաղաղացնել
Կովկասը:
Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը սրանով յայտնում է բոլոր ոստիկաններին, ստրաժնիկներին, ոստիկանապետներին, գաւառապետներին, ժանդարմներին եւ խուզարկու ոստիկանութեան անդամներին, որ այսուհետեւ նրանցից իւրաքանչիւրը անխնայ կերպով կոչնչցաւի, եթէ համարձակւի հայերի ձեռքից զէնք խլել, խուզարկութիւններ կատարել կամ բանտարկել այդ նպատակով: Թող նրանցից իւրաքանչիւրը նախ քան այդ տեսակ գործ սկսելը յիշէ Բագւի նահանգապետ Նակաշիձէին, Գանձակի փոխնահանգապետ Անդրէիվին, գաւառապետներ՝ Բօգուպասկուն, Շմերլինգին, Պաւլովին, ոստիկանապետ Սախարովին, պրիստաւներ՝ Նաշչանսկուն, Ջավախովին, Շումակեվիչին, Տէր-Սահակովին, ոստիկան Սերգօին, դռնապան Շէկօին եւ ուրիշ շատերին, որոնք Հ. Յ. Դաշնակցութեան վճռով մահւան պատժին են արժանացել: Փոխարքայի կողմից 25 ր. ընծայ* կամ յեղափոխական գնդակը – ահա թէ ինչ բան պէտք է ընտրել: Փոխարքան խոստանում է այդ ձեւով վնասւածների ընտանիքներն ապահովացնել. դա թեթեւացնում է մեր գործը, որովհետեւ միայն անմեղ ընտանիքների անօգնական դրութիւնը կարող էր դողացնել յեղափոխականի ձեռքը. այժմ վերացրած է այդ արգելքն էլ:
Երեւանի փողոցներում արիւն է հոսում: Այժմ հայն է կոտորում թուրքին, որը համարձակւեց նորից յարձակւեց հայի վրայ:
Լռեցինք, համբերեցինք, բայց վերջապէս հայի համբերութեան ծով-բաժակն էլ լցւեց.
Հայ Ժողովուրդ!
Չկայ այլեւս Նակաշիձէն:
Մայիսի 11ին (հին տոմարով) Դաշնակական տէռօրիստի ռումբը որոտաց եւ սատակում սփռեց իր շուրջը:
Որքան երկար էինք համբերել, ո քան երկար սպասել «դատաստանի» ու «արդարութեան», այնքան էլ աւելի զօրեղ պայթեց մեր մահաբեր ռումբը:
Հայրենակիցներ.
Մեր Հայրենիքի ընդարձակ մէկ մասը՝ գրեթէ ամբողջ Զանգեզուրի գաւառը՝ ենթարկուած է երկրաշարժի մեծ դժբախտութեան: Գորիս, Սիսիան, Ղափան, Արևիք, Գողթն քար ու քանդ եղած են, 51 գիւղ աւերուած, 390 մարդ սպաննուած, 7420 վիրաւոր, մօտ 10,000 անասուն կորսուած: Եւ այս դեռ առաջին, հապճեպով հաւաքուած թիւերն են: Կարելի է երեւակայել, թէ ի՜նչ ահաւոր համեմատութիւններու կը հասնի աղէտին պարզած իրական պատկերը:
.%20%D5%80%D5%85%D4%B4%20%D5%8E%D6%80%D5%A7%D5%AA%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%20%D5%AF%D5%AF.jpg)
Ընկերներ.
Մեր քաղաքը արիւնալի, ամօթաբեր գործողութիւնների ասպարէզ էր դարձել:
Չորս օր ականատես եւ ակամայ մեղսակից էինք անմիտ, զզուելի եղբայրասպանութեան:
Թափւեց շատ անմեղ արիւն, ընկան բազմաթիւ մարդկային զոհեր:
Քաղաքացիներ,
Կովկասեան ճակատի մերկացումը սպառնական կերպարանք է առել հայ ժողովրդի ֆիզիքական եւ քաղաքական գոյութեան համար: Ռուս յեղափոխութեան ամենից արժէքաւոր նւաճումները պաշտպանելու, ինչպէս նաեւ հայ ժողովրդի գոյութիւնը ճակատի վերահաս վտանգից փրկելու համար հայութիւնը պարտաւոր է լարել իր բոլոր կենդանի ոյժերը: Ճակատագրի բերումով Ազգային Խորհուրդն է վիճակւում վարել հայ ժողովրդի բաղդը այս վտանգալից ժամանակ: Իբրեւ Մեծ Ռուսաստանի ազատ քաղաքացիներ եւ իբրեւ հայ ժողովրդի բաղդի վարիչներ, իր քաղաքացիական եւ ազգային պարտականութեան, ինչպէս եւ իրեն վրայ ընկած ծանր պարտականութեամբ՝ Ազգային Խորհուրդը զէնքի է կանչում ճակատի պաշտպանութեան համար բոլոր հայերին Անդրկովկասի եւ Ռուսաստանի սահմաններում, վստահ թէ մեր հարեւան ազգերն եւս իրենք միջոցներն ձեռք կառնեն Կովկասի կուլտուրան եւ յեղափոխութեան նւաճումները պաշտպանելու համար:
Լոնտոնի մեր թղթակիցը կը հեռագրէ.- Այսօր, 21 Յունուար 1946, ժամը 11ին Պ. Ժիրայր Միսաքեան յանուն Հ. Յ. Դաշնակցութեան յուշագիր մը ներկայացուց Միացեալ Ազգերու ընդհ. ժողովին նախագահութեան, պատճէններն ալ՝ հինգ մեծ պետութեանց արտաքին նախարարներուն, որոնք արդէն ստացած էին առաջին յուշագիրները՝ անցեալ Սեպտեմբերին: Միեւնոյն ատեն կը տպագրուին բազմաթիւ օրինակներ, ցրւելու համար մամուլին, զանազան հաստատութեանց, Միացեալ Ազգերու պատուիրակութեանց եւն.:
Մեր շրջանի գիւղացիութիւնը ներկայումս տանջւում, քայքայւում է թէ տնտեսապէս եւ թէ բարոյապէս, բացի ընդհանուր տնտեսական եւ քաղաքական աննպաստ պայմաններից՝ նաեւ գողութիւնից ու աւազակութիւնից, որոնց թեւ է տալիս գիւղացիութեան ինքնօգնութեան թուլանալը, շնորհիւ րէակցիայի դաժան րէժիմի: Աւազակները եւ գողերը կազմակերպւած կողոպտում են աջ եւ ձախ՝ թէ հային, թէ թուրքին եւ թէ վրացուն, խլում են խեղճ գիւղացուց վերջին լծկան եզը, այրում են նրա խոտն ու դարմանը, ահաբեկում նրան:
Հա՛յ Ժողովո՜ւրդ
Առաջին անգամը չէ որ քու Յեղափոխական զաւակներուդ Նահատակուիլը կը տեսնես ազատութեան սեղանին վրայ. մի՛ վհատիր, այլ ցնծութեամբ ծափահարէ զանոնք: Երկուշաբթի առաւօտ կախաղանին վրայ ճօճացող դաշնակցականներու դիակները սուլթանին բռնակալութեան մահազդերն էին:
Դաշնակցութեան տեղական Կեդր. Կօմիտէն, փետրւարի 7-ին ուղարկեց իշխան Նակաշիձէին հետեւեալ սպառնագիրը
.jpg)
Հայ Ժողովուրդ,
Հայ արիւնին ծարաւի գազան Սուլթան Համիդ՝ անթիւ նահատակներու արիւնը խըմելէ յետոյ սկսած է բարենորոգումները գործադրել: Ո՞վ չգիտէր՝ թէ պարզ խաբեբայութիւններ են, որպէսզի միջոց ունենայ նոր սարսափներ ստեղծելու մեզ՝ թշւառ Հայերուս համար:
Ընդհանուր Ժողովը ապրիլի 28-ի նիստի մէջ, լսելով Վարդօի գործին համար կազմւած Դատական յանձնաժողովի մանրամասն զեկուցումը՝ եկաւ հետեւեալ եզրակացութեան.