Հինգերորդն է այս Ընդհանուր Ժողովը, քսան տարիներու տաժանագին ալեկոծ եւ մարտական կեանքի մը մէջ, որ ապրած է Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը՝ հետեւելով Հայ ժողովուրդի պատմական ուղին եւ լծորդելով իրարու անոր տանջանքը եւ ազատութեան տենչը, անոր կռիւն ու կեանքի հաւատքը՝ յանուն երջանիկ ու լաւագոյն օրերու:
Ենթադրութիւնները իրականացան...
Միապետական ռուս կառավարութիւնը, որ քառորդ դարուց իվեր՝ դարան մտած, միջոցներ չխնայեց յափշտակելու հայ-լուսաւորչական եկեղեցուն պատկանող կալւածներն ու ստացւածքը, տւեց երկրորդ եւ խստագոյն հարւածը:
Արեան ալիքը տարածւում է... Բագւից նա անցաւ Երեւան, եւ այժմ Հին-Նախիջեւանն է՝ իր շրջակայ գիւղերով, որ դարձել է քաղաքական ընդհարման բեմ, ներկւած հարեւանների արիւնով եւ բռնկւած մոլեռանդութեան կրակով:
Մարտ 17ին (Հ.ին Տ.ոմարով 4) կը լրանայ 25 ամեակը Քրիստափոր Միքայէլեանի եղերական մահւան, Սօֆիայի մէջ, Վիտօշի մէկ սարալանջին վրա:
Չարաբաստիկ հովիտին ափը, մենաւոր, ազազուն ծառ մը միայն կը յիշեցնէ զարհուրելի աղէտին վայրը: Իսկ մէկ ժամ անդին, Պուլկարիոյ մայրաքաղաքի գլխաւոր գերեզմանատան մէջ, Քրիստափորն արդէն ունի իր դամբարանը, 1924էն ի վեր: Իր խրոխտ կիսանդրին՝ երիտասարդ Վռամի (Քէնտիրեան) նկարին հետ:
Տխուր ու դառն փաստը տեղի է ունեցել – Զէյթունը անձնատուր ու զինաթափ է եղել:
Ապստամբ Զէյթունի ու սուլթանական կառավարութեան մէջ «միջնորդի» դեր կատարող եւրոպական պետութիւնները յաջողութեամբ կատարեցին իրենց ստանձնած պաշտօնը:
Գազանացած խուժանը երեք օր շարունակ կոտորում ու հրդեհում էր հայոց թաղերի մէջ եւ հայ ազգաբնակութիւնը փախչում էր խելակորոյս, պատսպարւում անկիւնները, գնդակահարւում կամ մորթւում. ահա մերկ, այլանդակ, անպատիւ իրողութիւնը, որ մեր դարեւոր նախատինքն է, մեր յաւիտենական պատուհասը...
Ջարդւա՜ծ, մի՜շտ ջարդւած...
Դրոյի եւ Վահան Նաւասարդեանի անդարմանելի կորուստին բացած վէրքը տակաւին չսպիացած, ահա՛ նոր եւ ծանր հարուած մը սուգի կը մատնէ այն մեծ ընտանիքը, որ կը կոչուի Հ. Յ. Դաշնակցութիւն:
.jpg)
Ամէն բանէ առաջ Աշխատանքի հերոս մըն էր Լեւոն Շանթ:
Երէկ, տարեդարձն էր այն բուն շարժման, որ շղթաազերծ ալիքի մը պէս պոռթկաց Հայաստանի մէջ, թօթափելու համար բռնակալ, բարբարոս վարչաձեւ մը:
Փոքր-Ասիոյ բնակիչները ստրկութեան
Մատնւեցան պարզ այն պատճառին
Համար, որ չէին գիտեր ըսել՝ ո՛չ:
Պլուտարքոս
Հայը եղաւ այն առաջին տարրը՝ որ համատարած ստրկութեան ու մեռելանշարժ կեանքի մէջէն, իր տժգոյն գլուխը բարձրացուց եւ արիւնռուշտ դաժան բռնաւորներու երեսին նետեց «ո՛չ» խօսքը: Այդ բացասումը՝ որ գերագոյն արժանապատւութեան եւ մարդկային գիտակցութեան հզօր եւ վճռական ընդվզումն էր՝ կսպառնայ ամբողջ Փոքր-Ասիոյ շրջանը ընել:
Հայաստան եւ Հայկական Արտասահման երկու թեւերն են միեւնոյն ամբողջութեան: Երկու զանգուածներ, որոնք իրար պիտի լրացնեն հայրենի հողին վրայ: Միացեալ եւ ազատ:
Մեծ Վարդապետի ծննդեան տօնն է այսօր:
Հրաշագործ այն Մանուկի, որ աշխարհ եկած Հրէաստանի յետ ընկած մի անկիւնի մսուրի մէջ, իր խօսքով ու կեանքով յեղաշրջման ենթարկեց աշխարհի ըմբռնումներն ու կարգերը:
Դոքտ. Բաբգէն Փափազեանի «Պատմութեան նենգափոխումը» աշխատութեան ուշադիր ընթերցումը եւ նրա վերլուծութիւնը ցոյց են տալիս, որ խորհրդային քարոզչական օրգանները ճիգ են անում քօղարկելու եւ մի կերպ պարտկելու Հայաստանին Ազատութիւն եւ Անկախութիւն չտալու ռուսական քաղաքականութիւնը:
Ժպիտը դէմքին վերադարձաւ Հայաստանէն:
Զբօսաշրջիկներու խումբի մը հետ գացած էր Հայրնիք, ինչպէս ոեւէ Հայ: Բայց ինք ոեւէ Հայ էր: «Պարլամենտի անդամ եւ Դաշնակցական կառավարութեան մինիստր» ինչպէս պիտի գրուէր Երեւան լոյս տեսած գրքի մը մէջ, իբրեւ ծանօթութիւն:
Ինչքան եւ կամենանք սահմանափակւել միայն ներքին ապրումներով, անկարելի է կտրւել համաշխարհային կեանքի դէպքերից, որոնք երթալով աւելի ու աւելի խռվայոյզ են դառնում: Աշխարհը վեր է ածւած փոթորկալից ովկիանի, որի զնուսպ ալիքների տարերային թափի առջեւ անզօր են թւում մարդկային ակմքի բոլոր ճիգերը:
Մռայլ, յոռետես մտքեր ներշնչող պարագաների տակ գումարւեց Դաշնակցութեան կուսակցաժողովը: –Հազիւ անցած արիւնոտ կռւի ճամբան, ռազմադաշտից նոր դարձած զօրագնդի հոգսերը ճակատին, յաղթական՝ բայց տրտում – յաղթւողը իր անգիտակից հարևանն էր – կանգնած անորոշ ապագայի հանդէպ, կուսակցութեան գերագոյն ժողովը զգում էր իրեն նոր և խոշոր պատասխանատւութեան առջև, բարդ և վտանգաւոր կռիւների հանդէպ. –կռիւ արտաքին թշնամիների դէմ, որոնք յաղթահարելը իր տենչն էր ու նպատակը, կռիւ ներքին պառակտող տարրերի դէմ, որոնց սանձելը իր վիշտն էր և ոյժերի վատնումը...
Նոր մա՜հ, նոր կորո՜ւստ...
Այս անգամ անողոք մահը խլեց մեր շարքերից անվեհեր ռազմիկ ընկ. Հրաչին...
Եւ որքա՜ն անակնկալ, որքա՜ն արագօրէն... Եօթ օրուայ մէջ թոքերի բորբոքումը կտրեց նրա կեանքի թելը...
 |
| Ետնանկարը՝ վարը, մանրամասնութիւններով |
Երէկ՝ Հինգշաբթի առտու ժամը 7.30ին, իր բնակարանին մէջ մահացաւ ընկեր Գասպար Իփէկեան, որ ատենէ մը ի վեր անկողին ինկած էր սրտի տագնապով:
 |
| Ձախէն՝ Մօրուք կարօ, Չոլօ, Սասունցի Մուշեղ |
(Մօրուք Կարոյի մահւան 40-օրեակի առթիւ)
Անողոք մահը դեռևս շարունակում է իր հունձը մեր ժողովրդի հին սերնդի ընտրանիի մէջ, որի երախտաւոր ներկայացուցիչներից մէկն էր հայ ազատագրական պայքարի անձնւէր մարտիկներից՝ դաշնակցական անւանի հայդուկ ընկեր Կարապետ Աւոյեանը. բոլորիս սիրելի «Մօրուք Կարօն», որ իր մահկանացուն կնքեց շուրջ մէկ և կէս ամիս առաջ, Դեկտեմբեր 6-ին հարազատներից հեռու, հայրենի կարօտը սրտին: