Նիկոլ Դուման (Մահւան 15 ամեակին առիթով)

Ժողովրդականութիւն վայելող մեր ականաւոր ընկեր Ռուբէնը իր «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները» գրւածքում «Հայրենիք» ամսագրի մէջ այսպէ՛ս է արտայայտւում Նիկօլ-Դումանի մասին - «Դումանը քաջածանօթ անձնաւորութիւն մըն է. անոր կեանքն այնքան հարուստ է արկածներով եւ անոր դերը մեր յեղափոխական շարժման մէջ այնքան մեծ է ու բազմակողմանի, որ պէտք էր ամբողջ առանձին հատոր մը նւիրել զինքը եւ իր գործը ներկայացնելու համար: Այստեղ կը բաւականանք միայն ըսելով, որ Դումանը Դաշնակցութեան ամենահին մրաւորական ֆէդային էր: Ան հեղինակութիւն էր մեր բոլոր ֆէդայինեուն համար, ամենահամեստ զինւորէն սկսած մինչեւ Հրայրը, Գէորգ Չաւուշն ու Անդրանիկը, բոլորն ալ հաւասար սիրով պատրաստ էին ենթարկւելու այդ Ղարաբաղցի լեռնականին պողպատէ կամքին»:

Յովսէփ Աստուրեան (Թոփալ Տէրտէր)

Հայ կաթօլիկ տարրը, մանաւանդ երիտասարդութիւնը ընդհանուր առմամբ, եթէ ոչ հակառակութեամբ, բայց մեղադրելի անտարբերութեամբ վերաբերւեցաւ հայկական վերածնութեան այս ճգնաժամին: Մեծամասնութեամբ սնած ու կեանքի մէջ մտած կրօնական խաւարակուռ Միաբանութիւններու առաջնորդութեան տակ, նւիրւած անձնական գծուծ շահերու, յառաջդիմելու ասպարէզ ընտրած պաշտօնէութիւնը,- հայ կաթօլիկ երիտասարդութիւնը, հայկական խնդիրը կարծես Լուսաւորչական հարցը ըմբռնելով, հեռո՜ւ հեռու՝ փախած է մարդկային պարտականութիւններու ամէնէն սուրբն ու նւիրականը կատարելէն: 

Արշակ Ղազարոսեան (Սեպուհ)

Արժանաւոր զինւորներէն մէկն էր նա: – Վանեցի արհեստաւորի զաւակ՝ ծնած Պօլսոյ մէջ, 1880 թւականին: Կենտրոնական վարժարանը ուսումն ստանալէն վերջ՝ չորս տարի է վեր կը յաճախէր բժշկական վարժարանը, ուրկէ շրջանաւարտ ըլլալու երկու տարի մնացած էր: Յիշեալ վարժարան աւատելու գլխաւոր նոատակն էր՝ կառավարական պաշտօնով հաստատւիլ հայաբնակ գաւառի մը մէջ եւ այդ պատրւակաւ «գործի» պաշտօնեայ մ'ըլլալ: Խրոխտ նայւածքն ու քալւածքը իր կամքի ոյժը կը մատնէր, իր յաղթանդամ ու հուժկու կազմւածքը կը պարփակէր սիրտ մը բարի, սիրող ու զոհւող որով ծանօթներուն ու ընկերներուն համակրանքը գրաւած էր:

Կռիւներ Սասնոյ եւ Մշոյ Դաշտին Մէջ (Մանրամասն նկարագրութիւն)

1-ՀԵՂԻՆԻ ԿՌԻՒԸ

1904 թ. Յունւար 10-ին Տավրներ (Կէլիէկուզանի շրջանի մէջ մի ագարական է, Կէլիէկուզանէն 1 ½ ժամ հեռու դէպի արեւելեան հարաւ) հաւար եկաւ Իշխնձորէն՝ թէ միւտիր Քօռ Սլօն 15 սուարիներով եւ իր աշիրէթով եկեր է՝ Հեղին, Արտկոնք, Ընկուզնակ եւ Իշխնձորը թալանելու: Վահանի եւ Անդրանիկի կարգադրութեամբ, խմբի անդամներէն մի քանիսը՝ Գէորգ Չավուշի եւ Մուրատի ղեկավարութեան տակ՝ հոն օգնութեան կ'ուղարկւին: Տղայք կը հասնին Իշխնձոր, ուր փախեր եկեր էր հեղնցի հարուստ հայ մը, Վարդան անունով, եւ օգնութիւն կ'ուզէր հայ զինւորներէն իր պատիւը եւ կայքը ազատելու համար:

Վնասակար Տարրեր

Ամեն անգամ, երբ յեղափոխական փոքրամասնութեան անձնազոհ, տոկուն եւ անվհատ գործունէութեան շնորհիւ յեղափոխական կազմակերպութիւնը ձեռք է բերում ոյժ եւ ազդեցութիւն, կեանքի մէջ ստեղծւում է հաւատ դէպի գործի յաջողութիւնը եւ հարթւում է որոշ աստիճանով յեղափոխական ուղին, ամեն անգամ էլ հասարակութեան տարբեր խաւերի մէջ իրարանցում է ընկնում: