Ինչքան եւ կամենանք սահմանափակւել միայն ներքին ապրումներով, անկարելի է կտրւել համաշխարհային կեանքի դէպքերից, որոնք երթալով աւելի ու աւելի խռվայոյզ են դառնում: Աշխարհը վեր է ածւած փոթորկալից ովկիանի, որի զնուսպ ալիքների տարերային թափի առջեւ անզօր են թւում մարդկային ակմքի բոլոր ճիգերը:
Միհրան Շառոյեանը ծնւել էր Սեմալ գիւղում 1900ական թւականներին: Շառոյեան յայտնի յեղափոխական եւ հասարակական գործիչ Մանուկի տղան էր: Նրա հայրը շնորհիւ ունեցած կրթութեան, ճարտար լեզւի ու յեղափոխական գործունէութեան դարձել էր, մի տեսակ, Սասնոյ իշխանը: Սասունցիների ներկայացուցիչն էր կառավարութեան առջեւ: Յեղափոխական կոմիտէի անդամ էր եւ, առհասարակ, գտնւում էր պատասխանատու դիրքերում ու մեծ ազդեցութիւն ունէր ժողովրդի մէջ:
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Ատրպատականի կազմակերպութեան մէջ յիշատակութեան արժանի եւ պատւաւոր տեղ մը կը գրաւէ Խանասորցի Մեսրոպը՝ Մեսրոպ Տէր-Յակոբեանը: Ծնած է Թաւրիզի Ալչամիւլք գիւղին մէջ 1897-ին: Այս գիւղին մէջ յայտնի էր Տէր Յակոբեան գերդաստանը, որուն շառաւիղներէն մէկուն՝ Տէր-Յակոբ քահանայի որդին էր Մեսրոպը:
ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամեակի Առթիւ) (1912-1932)
Արեւելքի տարեգրութեանց է՛ն մեծ եղելութեան եւ է՛ն մեծ թւականին առջեւ ենք:
Սուգ մը չէ այս մահը. Աւելի մեծ բան մը որ անուն չունի,– ծերունի եւ դողդոջուն Արեւելքի վերջին մարող լոյսը:
ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամեակի Առթիւ) (1912-1932)
Ասպետ, այո՛, բայց բախտախնդի՞ր: Ո՛չ, եւ հազար անգամ ո՛չ:
Մեռնող կտրիճը իր զէնքը չծախեց Զօրաւորին, ոչ ալ իր խիղճն ու արիւնը՝ ո՛եւէ Իշխանի, ո՛եւէ գահակալի,– որպէսզի դիակներու սանդուխով ան բարձրանայ դէպի փառքի բարձունքը:
ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամմեակի Առթիւ) (1912-1932)
Որքա՛ն լեցուն էր այդ կեանքը:
Հազիւ աղուամազ բուսած երեսին, 22 տարի առաջ, երբ Տանջանքի վաթանից «հաւարը» հնչեց, նա էլ, թոթովախօս մի յեղափոխական, այնտեղ վազեց, Կուկունեանի խմբի հետ:
ԵՓՐԵՄ (Մահւան Քսանամմեակի Առթիւ) (1912-1932)
Իրանի խորքերէն է, որ այս անգամ կուգայ կսկծեցուցիչ լուրը:
«Սահմանադրական բանակը յաղթական. հրամանատարը սպանւած»:
Հերիք չէին Մայր-Երկրի, հայ-թրքական ընդհարումների և այլ բազմաթիւ զոհերը, այժմ էլ հայ արիւնը կը թափւի հեռաւոր Պարսկաստանի մէջ: Կարծես քիչ էին մեր ներքին, ազգային ցաւերը, այժմ էլ հայ ուսի վրա կը ծանրանայ դրացի ժողովուրդի ապագայի հոգսը...
1904 թւականի սկզբներում մի օր Ալէքսանդրապօլի կենտրօնական կօմիտէի առաջ երևում է դպրոցական նստարանը նոր թողած մի թուխ պատանի: «Ես եկել եմ ծառայելու Հ. Յ. Դաշնակցութեանը, վստահ շեշտով յայտնում է նա, ես խնդրում եմ ձեզ, որ գործ տաք ինձ, տերրօր կամ Հայաստան գնալ. ես ուզում եմ մեռնել հայրենիքի համար»:
 |
| Դրօ եւ Մարտիրոս Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմանդրամին |
Այս տարի լրացաւ մեր մեծանուն ընկեր Եփրեմի մահւան քսանամեակը, որը ոգին էր պարսկական յեղափոխութեան:
Պարսկական յեղափոխութիւնը, որ ուռճացաւ և մեծացաւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան զօրաւոր շնչի տակ, բացի Եփրեմից խլել է մեզնից և մի քանի տասնեակ ուրիշ անձնազոհ և գաղափարական ընկերներ, որոնց մէջ իր ուրոյն տեղն ունի Մարտիրոս Չարուխչեանը, որը նահատակւեց 1909 թ. փետր. 7ին (հին տոմարով), Թաւրիզի շրջանի Ալւարի կռւում:
Սահակը բնիկ սալմաստեցի էր, ծնւած Ղալասար գիւղում, 1888 թւին, գեղջուկ համեստ ընտանիքում: Նա իր մանկութեան շրջաններում ապրել ու շնչել է Սալմաստում, հայ ազգային-ազատագրական զարթօնքի մթնոլորտում:
Իր նախնական կրթութիւնը ստացել էր հայրենի՝ Ղալասար գիւղի ծխական երկսեռ դպրոցում: Եւ արդէն աշակերտ ժամանակից աչքի ընկել ճարպիկութեամբ ու խելացի դատողութեամբ: