25 September, 2021

Յայտարարագիր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Հինգերորդ Ընդհանուր Ժողովի (Գումարւած 1909 Սեպտեմբերին)

Ողջունելով Հին Րէժիմի տապալումը Օսմանեան Պետութեան մէջ, ուր նախկին կարգերու աւերակներուն վրայ կը ձևաորւի ազատութեան շէնքը, Դաշնակցութեան Ընդհանուր Ժողովը, – քաջալերւած քսանամեայ յեղափոխական դրական աշխատանքով, զոր մտցուց վերածնութեան գործին մէջ, լցւած խորունկ յարգանքով անզուգական զոհերու յիշատակին հանդէպ, որոնք դուրս եկած մեր ժողովրդի ցաւէն և ծոցէն, իրենց բողոքով, իրենց արիւնով, իրենց հերոսական մահով, Կուսակցական դրօշի տակ, նոր կեանքի խարիսխը կռեցին, – պարտք կը համարի յայտարարել ի գիտութիւն Թուրքիոյ բոլոր ժողովուրդներուն և յատկապէս հայ ժողովուրդին.

Որ՝ Դաշնակցութիւնը իբրև կռւող, յղեափոխական կուսակցութիւն, վար կը դնէ դաւադրական այն միջոցները, որոնցով կը պայքարէր հին բռնակալ րէժիմին դէմ, և իբրև կողմնակից սահմանադրական րէժիմի, որ մերձաւոր և լաւագոյն հանգրւա՛նն է իր ծրագրին և սկզբունքներուն մշակման ու գործադրութեան համար, ի հարկին հանդէս կուգայ մարտական-ռազմական իր ամբողջ ուժով՝ կռիւ մղելու րէաքսիօնին դէմ, երբ ան սպառնայ սահմանադրական կարգերուն և փորձէ վերահաստատել այն վիճակը՝ որ այս երկրի անկման և յետամնացութեան պատճառն եղաւ:

Որ՝ Դաշնակցութիւնը հաւատարիմ իր սկզբունքին և գործելակերպին, պիտի շարունակէ նոյն թափով և աւելի լայն ծաւալով համագործակցիլ թիւրք երիտասարդ կուսակցութեան և մտաւորականութեան հետ՝ ի պաշտպանութիւն սահմանադրութեան և համախմբել այդ գործակցութեան շուրջը այն բոլոր դիմադիր տարրերը, հայ և օտար, որոնք գիտակցութիւն և նպատակ ունին պաշտպանելու նոր կարգերը, ինչպէս նաև ժողովուրդի կեղեքւած դասին շահերը, և իր այդ վերաշինող աշխատանքին մէջ Կուսակցութիւնը ջանք չպիտի խնայէ վերացնելու համար միջազգային և ազգային այն բարդութիւնները, որոնք կրնան դժւարացնել իրաւակարգի հիմնաւորումը և ազգերու փոխադարձ և անկեղծ համերաշխութիւնը:

Որ՝ Դաշնակցութիւնը նախանձախնդիր հայ ժողովուրդի ներդաշնակ և անարգել զարգացման, պիտի պաշտպանէ մեր ազգային-կուլտուրական քաղաքակրթող բոլոր հիմնարկութիւնները, պիտի հովանաւորէ ժողովրդական բոլոր իրաւունքները, միշտ յարգելով ուրիշ ժողովուրդներու նոյնքան սրբազան իրաւունքները:

Որ՝ Դաշնակցութիւնը պիտի շարունակէ, պաշտպանելով հանդերձ սահմանադրական կարգերը, խիստ կռիւ և պայքար մղել կառավարութեան դէմ, այն պարագային, երբ անիկայ դաւաճանելով իր պարտաւորութեան, թոյլ տայ շեղումներ՝ սահմանադրական շաւղէն, ի վնաս երկրի բովանդակ շահերուն և պետութիւնը կազմող բոլոր ազգերու հաւասարութեան և հետևաբար՝ անոնց մերձեցման:

Որ՝ Դաշնակցութիւնը վճռականապէս ետ մղելով անջատողական ձգտումները, պիտի տքնի վերակազմել Երկրի քաղաքական և տնտեսական կարգերը, Օսմանեան Պետութեան ամբողջութեան մէջ, հիմնւած բոլոր շրջաններու տեղական լայն ինքնավարութեան վրայ և ամրապնդւած բոլոր տարրերու դաշնակցական կապերով:

Որ՝ Դաշնակցութիւնը՝ անվերապահ կողմնակից արդարութեան և արդարադատութեան, պիտի մնայ պահանջողի դերին մէջ Ատանայական քաղաքական եղեռնին դիմաց, որ է և պիտի ճանչցւի համապասխան աղէտ և անարգանք, մինչև որ լուացւի այդ անարգանքը՝ արդարութեան գեր-յաղթանակով, զոհերու իրաւունքներուն ապահովումովը ու պատասխանատուներուն խիստ պատիժովը – միակ միջոցը ամբողջ պետութեան մէջ ապահովութիւնը և խախտւած կարգը հիմնաւորելու:

Ամրապնդումն Սահմանադրութեան, և կռիւ րէաքսիօնի դէմ: Համերաշխութիւն բոլոր ազգերու՝ էական հաւասարութեան հողի վրայ: Ստեղծագործող աշխատանք՝ բոլոր ասպարէզներուն մէջ: Մաքրագործումն վարչական կազմի: Յամառ, յարատև ջանքեր՝ հարթելու համար այն փշոտ ճամբան՝ որ պիտի տանի դէպի ռամկապետութեան հաստատումը՝ միապետութեան փոխարէն, և աշխատանքի գերիշխանութիւնը՝ դրամի գերիշխանութեան փոխարէն:

Եւ այդ շաւղին վրայ, Կուսակցութիւնը՝ իր քսանամեայ կեանքովը փորձառու, պիտի մնայ անշեղ և անյողդողդ՝ հալածանքին դէմ, ըլլայ այն րէաքսիօնէր կառավարութեան թէ՛ ժողովրդական խաւար ու պղտոր տարրերուն կողմէն, – միշտ հաւատարիմ իր ծրագրին, իր սկզբունքներուն, իր գործելակերպին, – յենւած շիտակ և անձնւէր շարքերուն վրայ:

Կուսակցութեան Իրաւասու Մարմիններուն թողնելով մեր որոշումներու հրատարակութիւնը ի գիտութիւն ամբողջ կազմակերպութեան, Ընդհանուր Ժողովը կոչում կ'ընէ Դաշնակցական բոլոր Մարմիններուն և ընկերներուն, ճշտօրէն հետևիլ կազմակերպութեան Բարձրագոյն Ատեանի գծած շաւղին, խորապէս համոզւած որ կարմիր ու մահաբոյր անցեալէն յետոյ, կարող պիտի ըլլանք պատրաստել վաղւան յաղթանակը, – ժողովրդապետութիւնը, հիմնւած Աշխատանքի Գաղափարին վրայ:

Հ. Յ. ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ
Ե.ՐԴ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԺՈՂՈՎ

«Դրօշակ» - Սեպտեմբեր 1909
Թիւ 9 (206)