 |
| Նկարուած 21 Փետրուար 1941-ին, Թեհրան Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին Քառասուն օր առաջ, խորը ծերութեան տարիքում կարճատեւ հիւանդութիւնից յետոյ, սոյն թւի Ապրիլի 7ին, Նոր-Ջուղայում իր մահկանացուն կնքեց վետերան ընկ. Թադէոս Թադէոսեանը: Որպէս քառասուն տարի իր մտերիմ գործակիցը, պարտք եմ համարում անդրադառնալ նրա կեանքին ու գործին՝ թէ Մայր Հայրենիքում եւ թէ Իրանում, մասնաւորապէս Նոր-Ջուղայում: |
1914 թ. վերջերին երբ պայթում է Ռուս-Տաճկական պատերազմը, Պետրոգրադի հայ ուսանողներից 60 հոգի, որոնց թւում եւ ընկ. Թադէոսը կամաւոր են արձանագրւում: Թիֆլիս վերադարձին Հ. Յ. Դ. Արեւելեան Բիւրօն յանձնարարում է նրան անցնել Երեւան կազմակերպելու Մրգաստանի Կ. Կոմիտէութեան շրջանի զինումն եւ ինքնապաշտպանութիւնը: Այդ աշխատանքը վերջացնելուց յետոյ, նախ մտնում է Իշխանի, ապա Դրոյի գունդը եւ 1915 թ. մեկնում է ճակատ հասնելով մինչեւ Մուշ: Երբ 1916 թւի սկզբներին կամաւորական գնդերը լուծարքի են ենթարկւում, դարձեալ Բիւրոյի յանձնարարութեամբ ստանձնում է կամաւորական գնդերից իրենց ձեռքն անցած ռազմամթերքի գաղտնի պահեստնեիր հսկողութիւնն ու պատասխանատւութիւնը:
Դաշնակցութեան շարքերն է մտել 1900 թւականին, երբ սկզբնական շրջանում մասնակցում է 1003 թ. ամրանը, Եկեղեցական կալւածների գրաւման առթիւ Երեւանի հակապետական ցոյցի կազմակերպմանը, Հայ-Թաթարական ընդհարումներին եւ միեւնոյն ժամանակ զէնք փոխադրելու գործին:
Մրգաստանի Կ. Կոմիտէի յանձնարարութեամբ 1905 թ. ամրանը, կազմակերպում է Քանաքեռի զինւորական զինապահեստից հրացաններ եւ փաշփուշտներ դուրս բերելու գործը:
1906-1913 թ. Քանաքեռի Աբովեան երկդասեան դպրոցում, վարել է աւագ ուսուցչի պաշտօն: Եղել է Երեւանի Թեմական Պատգամաւորական ժողովի անդամ որպէս Կոտայքի պատգամաւոր: 1908-1913 թ. անդամակցել է Մրգաստանի Կ. Կոմիտէին տարիներ շարունակ եւ մասնակցել Կովկասի Ռայոնական ժողովներին՝ 1912 թ. ամրանը Ղարաքիլիսայում, 1912 թ. ամրանը Դիլիջանում եւ 1917 թ. գարնանը Թիֆլիսում:
Անդրկովկասեան Սէյմի ժամանակ եւ այնուհետեւ եղել է Երեւանի գաւառի առաջին գաւառամասի Կոմիսար՝ 1917-1920 թ. եւ միեւնոյն ժամանակ Արամի յանձնարարութեամբ, Կոտայքի ինքնապաշպտանութեան խմբերի լիազօր ղեկավար եւ իր մասնակցութիւնը բերել Սարդարապատի եւ Բաշապարանի ճակատամարտերին:
Մասնակցել է 1920 թւի Հայ-Թրքական պատերազմին, որպէս Կոտայքի կամաւորական գումարտակի հրամանատար Գայլի Դրունք ճակատում:
Մասնակցել է նաեւ 1921 թ. Փետրուարեան ապստամբութեան, որպէս Կոտայքի փրկութեան կոմիտէի նախագահ, մինչեւ իրենց նահանջը Երեւանից 1921 թ. Ապրիլ 2ը:
Անցնելով Պարսկաստան, Թաւրիզում եղել է տարագիրների Նայիրի կոմիտէի անդամ, ապա 1927 թ. Մայիսին հաստատւել է Նախավկայի վանքում – Արաքսի աջ ափին – եւ ղեկավարել երկրի հետ ունեցած կապի գործը մինչեւ 1930 թ. Մայիս:
Ուսուցչական պամտօնով 1931 թ. Սեպտեմբերին, անցել է Նոր-Ջուղա եւ պաշտօնավարել է հայոց Ազգային երկսեռ դպրոցներում, մինչեւ 1935 թւի ուսումնական տարւայ վերջը, երբ փակւում են Հայոց Ազգային դպրոցները:
Անդամակցել է Հ. Յ. Դ. Նոր Ջուղայի կազմակերպութեանը՝ 1931 թ. հրաւիրւել է կօօպտացիայով եւ ապա ընտրւել մինչեւ 1935 թ. Մարտ: Երկար տարիներ ծառայել է կուսակցական գործունէութեան որպէս Մեկուսի կոմիտէի ներկայացուցիչ, մասնակցելով Իրանի կազմակերպութեան բոլոր խորհրդաժողովներին, նաեւ Բէյրութի 1951 թ. Փետրւարի խորհրդաժողովին եւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան ԺԳ, ԺԴ, ԺԵ, ԺԶ, ԺԷ, եւ ԺԸ ընդհանուր ժողովներին:
Նոր-Ջուղայի Հայոց Ազգային եկսեռ դպրոցի բարձր դասարանների աշակերտ-աշակերտուհիներից 1933 թ. կազմում է անկուսակցական «Հայորդի» պատանեկան միութիւն, որի նպատակն էր, պատանեկութեանը տալ հայեցի դաստիարակութիւն եւ պատրաստել Հ. Յ. Դաշնակցութեան շարքերը մտնելու համար:
Ազգային դպրոցները փակւելուց յետոյ, 1935 թ. Մարտ 10-ին «Հայորդի» պատանեկան միութիւնը դարձնում է Հ. Յ. Դ. Նոր Ջուղայի Երիտասարդաց միութիւն, թէ երիտասարդներին կազմակերպելու եւ թէ նրանց միջոցով գիւղական շրջաններում միութիւն ստեղծելու...
Տասնամեակներ շարունակ եղել է «Ալիք» եւ «Յուսաբեր» օրաթերթերի եւ «Համազգային» ընկերութեան հրատարակչականների ներկայացուցիչ, տարածելով նրանց հրատարակութիւնները:
Դպրոցները պետականացւելուց յետոյ էլ, կրօնի եւ հայոց լեզւի դասաւանդութեան համար, Հոգաբարձութեան հրաւէրով, պարապմունքներ է ունենում, տղայոց եւ աղջիկների դպրոցներում...
1952-1956 թ. չորս տարի տեւողութեամբ պարապմունք է ունենում, Հոգաբարձութեան ջանքերով բացւած երեկոյեան դասընթացքներում, որից յետոյ ջղային հիւանդութեան պատճառով հրաժարւում է իր պաշտօնից:
Իրանի Ն. Կ. Մ. Արիամեհր Արքայից Արքայի բարձր կարգադրութեամբ, երբ 1960 թ. վերջերին Սպահանում հիմնւում է Հայագիտական Ամբիոն, 1960-1963 թ. ուսումնական տարիներում պաշտօնավարում է, որպէս հայոց գրականութեան պատմութեան դասախօս, որից յետոյ հրաժարւում է հիւանդութեան պատճառով:
Նրա բովանդակ կեանքը եղաւ համակ նւիրում, հրաժարւելով անձնական կեանքի բոլոր վայելքներից, ամենայն հաւատարմութեամբ ծառայեց հայ ժողովրդին ու իր սիրած կուսակցութեան: Իրեն ստանձնած բոլոր տեսակի պարտականութիւնները կատարեց անթերի եւ ամենայն նւիրւածութեամբ:
Փակեց իր աչքերը հայրենիքի կարօտն իր սրտում: Թաղումը կատարւեց մեծ շուքով եւ գնաց միանալու 375 տարիներ առաջ, Հայաստանից բերւած եւ Նոր-Ջուղայի գերեզմանատնում հանգչող իր միւս հայրենակիցներին, միակ մխիթարութիւնը ունենլով, որ իր գերեզմանի հողը շաղախւեց Հայաստանի բերւած հողով եւ Սեւանի ջրով:
Փառք քո գործին եւ խորը յարգանք քո խնկելի եւ պայծառ յիշատակին, ով դու անձնուրաց եւ անզուգական վետերան ընկեր: