Հինգերորդն է այս Ընդհանուր Ժողովը, քսան տարիներու տաժանագին ալեկոծ եւ մարտական կեանքի մը մէջ, որ ապրած է Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը՝ հետեւելով Հայ ժողովուրդի պատմական ուղին եւ լծորդելով իրարու անոր տանջանքը եւ ազատութեան տենչը, անոր կռիւն ու կեանքի հաւատքը՝ յանուն երջանիկ ու լաւագոյն օրերու:
Դաշնակցութեան չորրորդ Ընդհանուր Ժողովը վերջացաւ մայիս 4ի շաբաթ օրը, կատարեալ յաջողութեամբ եւ համաձայնութեամբ: Մասնակցում էին պատգամաւորներ Ռուսիայից, Կովկասից, Թիւրքիայից, Պարսկաստանից, Պալքանից եւ Ամերիկայից: Հաստատւած է «Կովկասեան նախագիծը»: Անջատման առաջարկը յետ է մղւած: Դաշնակցութիւնը շարունակելու է իր գործունէութիւնը Թիւրքիայում յանուն ժողովրդի ազատագրութեան եւ Կովկասում, ղեկավարւելով սօցիալիստական աշխատաւորական սկզբունքով եւ յեղափոխական տակտիկով:
Ընդհանուր Ժողովը ապրիլի 28-ի նիստի մէջ, լսելով Վարդօի գործին համար կազմւած Դատական յանձնաժողովի մանրամասն զեկուցումը՝ եկաւ հետեւեալ եզրակացութեան.
Մռայլ, յոռետես մտքեր ներշնչող պարագաների տակ գումարւեց Դաշնակցութեան կուսակցաժողովը: –Հազիւ անցած արիւնոտ կռւի ճամբան, ռազմադաշտից նոր դարձած զօրագնդի հոգսերը ճակատին, յաղթական՝ բայց տրտում – յաղթւողը իր անգիտակից հարևանն էր – կանգնած անորոշ ապագայի հանդէպ, կուսակցութեան գերագոյն ժողովը զգում էր իրեն նոր և խոշոր պատասխանատւութեան առջև, բարդ և վտանգաւոր կռիւների հանդէպ. –կռիւ արտաքին թշնամիների դէմ, որոնք յաղթահարելը իր տենչն էր ու նպատակը, կռիւ ներքին պառակտող տարրերի դէմ, որոնց սանձելը իր վիշտն էր և ոյժերի վատնումը...
Ընկերնե՛ր եւ հայրենակիցնե՛ր.
Հ.Յ. Դաշնակցութեան 11րդ Ընդհանուր Ժողովը, որ տեւեց աւելի քան մէկ ու կէս ամիս, լարւած ուշադրութեամբ եւ ընկերական ջերմ մթնոլորտի մէջ քննութեան առաւ բազմատեսակ ազգային-քաղաքական եւ զուտ կազմակերպական հարցեր եւ յանգեցաւ յուսալից հետեւանքներու: Մեր բոլոր մարմինները եւ ընկերները կը սպասեն ակընդէտ իրենց Գերագոյն Ժողովի որոշումներուն, ճշտելու համար իրենց վերաբերումը մեր կեանքի բազմապիսի հարցերու հանդէպ եւ գծելու առաջիկայ տարիներու գործունէութեան ուղին: Պատմութեան բերումով Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը դարձած է քաղաքական զօրաւոր ազդակ մը հայութեան կեանքին մէջ, ուստի անոր որոշումներուն կը սպասեն նաեւ հայ ժողովրդի լայն զանգւածները եւ մեզ ու մեր դատի հակառակորդ ուժերը: Հաւատարիմ մեր աւանդութեան՝ պիտի փորձենք համառօտ բայց մեկին՝ ուրւագծել Հ. Յ. Դաշնակցութեան գործունէութեան ուղին առաջիկայ տարիներու համար:
ԸՆԿԵՐՆԵՐ ԵՒ ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐ,
Մարտ 21ին փակուեցաւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան ԺԲ. Ընդհանուր Ժողովը: Պատմական բացառիկ պարագաներու մէջ գումարուած էր Դաշնակցութեան գերագոյն ատեանը, գծելու համար քաղաքական այն ուղին, ուրկէ պիտի ընթանայ Կուսակցութիւնը յառաջիկայ տարիներու ընթացքին: Դաշնակցութեան Բարձրագոյն Ժողովին մէջ խմբուած պատգամաւորները, որոնք եկած էին աշխարհի չորս ծագերէն, ընկերական ջերմ մթնոլորտի մէջ, պատմական վայրկեանի յստակ գիտակցութեամբ, հանգամանօրէն քննեցին բոլոր հարցերը և բացառիկ համերաշխութեամբ տուին պատշաճ որոշումները հայ կեանքը յուզող բոլոր հրատապ խնդիրներու առթիւ: Անոնք ջանացին որ ԺԲ. Ընդհանուր Ժողովը դարձակէտ մը դառնայ մեր կեանքի մէջ, նոր թափ մը տալով Դաշնակցութեան գործունէութեան:
ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐ,
1924 Նոյեմբեր 17-ին, գումարուեցաւ Հ.Յ. Դաշնակցութեան Ժ. Ընդհ. Ժողովը, արտասահմանի մէջ:
Որքան ոգեւորիչ էին պայմաններ 1919-ին, երբ տեղի կ'ունենար Դաշնակցութեան Թ. Ընդհ. Ժողովը, Հայաստանի մայրաքաղաքին մէջ, նոյնքան դժնդակ է պատկերը, հինգ տարի յետոյ, իբրեւ հետեւանք զարհուրելի վերիվայրումներու, որոնք հիմնովին շրջեցին մեր պատմութեան ընթացքը:
Հ. Յ. Դաշնակցութեան Ե.-րդ Ընդհանուր Ժողովը կանգնած է քաղաքական երկու տարբեր պատկերների առջև: Մինչ մի կողմից գալիս ենք Թիւրքիայի մեր քսանամեայ կռիւների փայլուն յաղթանակն արձանագրելու, մինչ Իրանի պատմութեան մէջ՝ մեր մասնակցութեամբ բացւած նոր շրջանն ենք աւետում, մինչ երկու երկիրների բռնապետների տապալումը և ուժասպառ ժողովուրդների վերածնութիւնն ենք ողջունում,– այնտեղ՝ Ռուսաստանում սև րէակցիան է, որ տիրող է, յաղթական: Ժողովրդի դէմ յայտարարւած պատերազմն է, որ շարունակում է մղւել յամառ ու անողոք. այնտեղ՝ արիւնոտ, նոր, մեծ պայքարի հեռանկարն է, որ դրւած է սպառնալից:
Ողջունելով Հին Րէժիմի տապալումը Օսմանեան Պետութեան մէջ, ուր նախկին կարգերու աւերակներուն վրայ կը ձևաորւի ազատութեան շէնքը, Դաշնակցութեան Ընդհանուր Ժողովը, – քաջալերւած քսանամեայ յեղափոխական դրական աշխատանքով, զոր մտցուց վերածնութեան գործին մէջ, լցւած խորունկ յարգանքով անզուգական զոհերու յիշատակին հանդէպ, որոնք դուրս եկած մեր ժողովրդի ցաւէն և ծոցէն, իրենց բողոքով, իրենց արիւնով, իրենց հերոսական մահով, Կուսակցական դրօշի տակ, նոր կեանքի խարիսխը կռեցին, – պարտք կը համարի յայտարարել ի գիտութիւն Թուրքիոյ բոլոր ժողովուրդներուն և յատկապէս հայ ժողովուրդին.