Մատնիչը. Դանիէլ Վարուժան

Բաւակա՛ն է.– գընդակ մ'առած կը մեռնի,

Դէմքը գետնին, իբրև հողին սըրբութեան

Ներքև թաղել ջանար իր մեղքն հոլանի,

Իբրև ճընշէր մեծ դատաւորն իր վըրան:

Զինքը չի լար ոչ ոք, ոչ ոք չի սըգար.

Աւելորդ : Հրէշ մ'էր ան. անդունդի

Նետեց հոգին, հոգին նետեց դէպ խաւար,

Ինչպէս տըզրուկ մ'արիւն ծըծած կը պայթի:

Փոսի՛ն, փոսի՛ն.– արևը թող իր վըրան

Չը պղծուի, շողն անկեղծ է, անձնուէր է.–

Իր համբոյրին մէջ թոյն չապրիր մատնութեան,

Հողին, սերմին մէջ կեանք, արիւն կը ծորէ:

Օդն ու կապոյտը բարի են, նուիրական.

Հեռո՛ւ իրենց ծոցէն նենգին մընացորդ.

Հեռո՛ւ սուտին, շահին, հեռին, մատնութեան

Զազիր դիակն ու փըտութիւնն աւելորդ:

Փոսի՛ն, փոսի՛ն.– և թող ըլլայ փոսն այդ՝ խոր,

Խոր՝ անդունդէն, խոր՝ դըժոխքի պարոյրէն.–

Լոյսին տարտին հոն չը սուզի հեշտածոր,

Եւ ձայնն հովին, և կամ արցունք մ'աստղերէն:

Փոսի՛ն, փոսի՛ն.– մեծ է վարձքն, ո՛վ մարդիկներ,

Վերցուցէք օձն՝ որ կը թունէր թագնուած.

Հեռացուցէք լիզողն օտար կօշիկներ,

Կամ մեր այն շունն՝ որ մեր քղանցքէն էր խածած:

Ո՛հ, այն շատեր լացուց, լացուց ուղխօրէն.

Իր փեռեկած վէրքերը դեռ կը ցաւին

Հիւղակներու, զընդաններու խորերէն.

Իր սիրոյ ափն ելունդ ձըգես մեր ափին:

Մեր արցունքով, արիւնով հացն էր շինուած.

Եւ մեր ոսկրէն ոսկոր, ջիղէն էր ջիղ ան,

Սընուած մ'էր լոկ մեր ծիւրանքէն գոյացած.

Մեր կառափտեղն էր խընճոյքին իր սեղանն:

Եղբայր մը զինք ընդգըրկեցինք.– Կայէնն էր:

Մեր պորան իրար կը կապէր մօր մէ՛կ աղիք.

Կը հանգչէին նոյն խաչին վրայ մեր շըրթներ,

Ու մատնեցին մեզ այդ շըրթունքն աւասիկ:

Ազատութեան գըլխարկին տեղ փռիւզական՝

Զոր ընդվըզումն արիւն թելով է հիւսեր,

Ան Սուլթանին մահիկն ընտրեց լանջքին վրան,

Մըզկիթ գընաց, Նեմեսիսն 'րաւ փէյզամպէր:

Առաջնորդեց հոտառու շան մը նըման

Թըշնամին մեր տուներուն մէջ, ռումբի բով.

Յետոյ պառկած մեր բանտերուն շեմին վրան

Հըրճուանքի երգն ոռնաց կարմիր ցըռուկով:

Խածաւ պատռեց ըստինքն այրի իր Մօրկան՝

Ուրկէ ծըծած էր ումպ առ ումպ իր օրեր.

Եւ կոտրեց զինք մեծցընող ա՛յն օրօրանն՝

Ուր մեր և իր վաղը տըժգուն կը նիրհէր:

Դիակ մ'է արդ. Խորխ՝ զոր թաղուց օձ հոգի՛ս:

Սիրտը ժահրի թակոյկն է ա՛լ խորտակուած.

Ափին մէջ պինդ՝ զոր կը սեղմէ տակաւին՝

Արծաթը թեփ, և ոսկին հող է դարձած:

Ոչի՛նչ է ան.- ժողված գանկին թասին մէջ

Հիւլէներն իր մըսին, տառերն իր անուան՝

Թողէք իջնէ մոռացման վիհը անվերջ.

Թող մեր անէ՛ծքն իրեն ըլլայ լոկ դամբան:

Չը լաս, ո՛վ կին. դուն որ պիտի չը տաս ալ

Արգանդ հրէշի մ'որուն սերմն է իժի թոյն:

Չը լաս, ո՛վ կոյս, չը լաս հոգին այդ մըռայլ.

Հայրը հայր չէ, երբ դահիճ է շատերուն:

Մոռցիր սէրն իր, ըսպաննէ այդ արեան սէրն.

Հոգիիդ մէջ ճըզմէ հունդերն իր համայն.

Իր վիզն անցուր երկար մազիդ խոպապներն,

Եւ սուրբ վրէժով, ո՛վ կոյս, խեղդէ՛ խեղդէ՛ զայն:

Դանիէլ Վարուժան

«Ռազմիկ», Ֆիլիպէ

Գ. Տարի, Թիւ 45 (238)

Չորեքշաբթի, 2 Ապրիլ, 1908