 |
| Նկարը՝ ՀՅԴ Պատմութեան Թանգարան-Հիմնադրամին |
Մահը տեղի ունեցած է կիրակի օր: Յուղարկաւորութիւնը պիտի կատարուի վաղը, հինգշաբթի:
Արտաշէս Աբեղեան ծնած էր 1878 Յունուարին, Աստապատ: Տարրական կրթութիւնը ստացած էր նախ՝ մինչեւ 1887 իր ծննդավայրի ծխական դպրոցին, յետոյ՝ 1887-1890 Շուշիի թեմական դպրոցին մէջ: 1890-95 յաճախ է Թիֆլիզի Ներսիսեան վարժարանը, որմէ վերջ մտած է Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարանը (1895): Շրջանը աւարտած է 1899ին:
1899-1900 Շուշիի թեմական դպրոցին մէջ ուսուցչական պաշտօն վարելէ վերջ՝ բարձրագոյն ուսմանց հետեւելու համար անցած է Գերմանիա (Մարպուրկ, Լայփցիկ եւ Պերլին): 1904ին աւարտած է Մարպուրկի համալսարանը, Փիլիսոփայութեան Դոկտորի տիտղոսով:
1905 Յունուարէն մինչեւ Օգոստոս աշխատած է Ս. Պետերսբուրգ՝ պրոֆ. Նեկոլա Մառի մօտ:
Այնուհետեւ նւիրուած է ուսուցչական ասպարէզին (1905-1919): Թիֆլիզի Ներսիսեան արժարանին փոխ-տեսուչ եղած է 1913-1915: Իբրեւ ուսուցիչ եւ հոգաբարձութեան փոխ-նախագահ պաշտօնավարած է նաեւ Թիֆլիզի Յովնանեան օրիորդաց վարժարանին մէջ: Անդամակցած է կովկասահայ շարք մը հանրային կազմակերպութեանց եւ ընկերութեանց վարչական մարմիններուն:
Աշխատակցած է բազմաթիւ թերթերու: 1908-1913 խմբագրութեան անդամ եղած է Թիֆլիզի Նոր Դպրոց մանկավարժական ամսագրին: Կանոնաւորապէս աշխատակցած է Թիֆլիզի «Յառաջ» թերթին եւ անոր յաջորդող թերթերուն (1905-1909), «Հորիզոն»ի (1909-1908) եւ այլ թերթերու:
Անկախութեան հռչակումէն վերջ երեսփոխան ընտրուած է Հայաստանի Խորհրդարանին (1919-1920): Այդ շրջանին աշխատակցած է Երեւանի «Յառաջ»ին:
Խորհրդայնացումէն ետք անցած է Պոլիս, ուր Էսաեան աղջկանց վարժարանին մէջ ուսուցչութիւն ըրած է 1921-22: Աշխատակցած է Պօլսոյ Ճակատամարտին, որուն համար իբրեւ թերթօն թարգմանած էր նաեւ Ա. Կուպրինի «Սուլամիթ»ը: 1922ին անցած էր Պերլին, ուր մնաց մինչեւ 1945:
1926ին իր դիմումին վրայ Փրուսիոյ կրթական նախարարը հայագիտական ճիւղ մը բացաւ Պերլինի համալսարանին կից Արեւելեան Լեզուներու Ճեմարանին մէջ եւ դասախօս նշանակեց զինք: Այս պաշտօնին վրայ մնաց մինչեւ 1945, Բ. աշխարհամարտի վերջը:
Պերլինի գրաւման օրերուն ինք եւս տեղափոխուեցաւ եւ պահ մը Թութինկէն եւ այլ քաղաքներ մնալէ վերջ հաստատուեցաւ Պավարիոյ մայրաքաղաքին՝ Միւնիխի մէջ, որու համալսարանին հայագիտական բաժնին դասախօսի պաշտօնը վարեց մինչեւ իր մահը:
Երկար տարիներէ ի վեր կ'աշխատակցէր «Յառաջ»ի, «Յուսաբեր»ի, «Հայրենիք»ի (ամսագիր եւ օրաթերթ), «Վէմ»ի եւայլն:
Հրատարակած է Աշխարհագրութեան դասագրքեր, Հայաստանի Քարտէսը, «Ուղղագրական բառարան», գերմաներէն ընդարձակ քերականութիւն մը արեւելեան հայերէնի մասին եւայլն: Վերջին անգամ «Յուսաբեր»ի տպարանէն լոյս տեսաւ Գէօթէի մասին ուսումնասիրութիւն մը եւ գերման մեծ փիլիսոփային ամբողջական երկերուն թարգմանութիւնը (Ա. հատոր, շարունակելի):
1952ին աչքի գործողութեան ենթարկուեցաւ: Անկէ ի վեր հակառակ իր հիւանդկախ վիճակին կը շարունակէր իր գրական աշխատանքները, յօդուածներ հասցնելով Դաշնակցական թերթերուն: Մինչեւ վերջին շունչը ձեռքէն չձգեց գրիչը:
Մեր ցաւակցութիւնները իր ընտանեկան պարագաներուն:
