Իր բովանդակ կեանքը, իր մտորումներն ու գաղափարները գոյն ու բովանդակութիւն ստացան, կազմակերպւեցին ու հաստատուն, անխախտ հիմերի վրայ դրւեցին իր պաշտած կուսակցութեան՝ Հ. Յ. Դաշնակցութեան նւիրական յարկի տակ. ո՞ւր եւ ե՞րբ կուսակցութիւնը հրահանգեց գնալ, անտրտունջ մեկնեց խորը գիտակցութեամբ ու նւիրումով:
Մարտական խմբերի արժանաւոր ու խիզախ անդամներից մէկը, որ մահը արհամարհեց ու իրեն յանձնւած վտանգաւոր ձեռնարկների գործադրութեան ընթացքին մնաց միշտ արի եւ խոնարհ, հլու ունկնդիր իրեն ուղղւած ամեն հրահանգի: Իր յեղափոխական խոնարհ յուշերի մէջ պատկառազդու, պաշտամունքով լեցուն տեղ ունէին երկու անմահները՝ մրրկածին Դրօն եւ արիների մէջ առաջնութիւն շահած անզուգական Քեռին: Մեր կեանքի մրրկալից օրերին աննման Խոխան՝ Յարութիւնը միշտ Քեռու, Դրօի ձեռքի տակ, միշտ պարտաստ նրանց տւած հրահանգները կատարելու. դաւաճան Միհրանի առաջին ահաբկիչը, որին յանձնւած այս պատասխանատու գործը եթէ ձախողեց, ոչ իրեն՝ սիրելի Յարութիւնի թերացումի եւ յանցանքի պատճառով: Այնուհետեւ հայ-թրքական ընդհարումների ընթացքում, կամաւորական խմբերում, մեր ներքին կեանքի ախտաւոր երեւոյթները վերացնելու աշխատանքների մէջ սիրելի Խոխան իր արտակարգ նւիրումի ու արիութեան բազմաթիւ ապացոյցներ տւաւ:
Հայաստանի խորհրդայնացումից յետոյ՝ բազմաթիւ արիների հետ անցաւ ՊՈլիս եւ այնտեղ էլ կուսակցութեան մարտական գաղտնի ձեռնարկների մէջ իր ինքնաբեր ու նւիրումով լեցուն մասնակցութիւնն ունեցաւ: Պոլսից անցաւ Ռումանիա, Պուքրէշ, եւ իր ու ընտանիքի օրապահիկը սկսեց ձեռք բերել իր արհեստով՝ դերձակութեամբ:
Յեղափոխական աշխատանքների դադարումի շրջանում սիրելի Յարութիւնը անտրտունջ քաշւեց իր համեստ արհեստանոցը՝ թէ Թիֆլիսում, թէ արտասահմանում՝ Ռումանիայում: Աւելնորդ ոչ մէկ պահանջ: Հեռաւոր տրտունջի ոչ մէկ ակնարկ իր կուսակցութեան եւ այն վարող պատասխանատու երախտաւոր ընկերներին ուղղւած: Խստօրէն դատապարտեց մանաւանդ իր բոլոր այն մարտական ընկերներին, թէկուզ ամենամօտ ընկերներին, որոնք յեղափոխութեան դադարի օրերին շփանալու նշաններ ցուցաբերեցին, կամ նկարագրի պակասութիւններ յայտնաբերեցին: Իր համեստ արհեստանոցը եւ իր նահապետական ընտանեկան յարկը ընկերների, մտերիմների ընդունելութեան, սրտակից ընդունելութեան օջախները հանդիսացան:
Բնութագրով արի եւ խիզախ իր առօրեայ յարաբերութիւնների ընթացքին սակայն համեստ էր, յարգալից ու առինքնող. սիրւած էր իր միջավայրում անխտիր ամենքից. ուշադիր էր ու կարեկից մանաւանդ իր ընկերների ու զինակիցների նկատմամբ. իր որեւէ օժանդակութիւնը՝ բարոյական թէ նիւթական կատարւում էր լուռ, առանց ցուցարարութեան ու աղմուկի: Յեղափոխական աշխատանքի ու գործի մէջ սուտակասպասութիւնը ատում էր իր հոգու բովանդակ թափով. ամեն բեռ, մանաւանդ յեղափոխական հրահանգ ու պատւէր յանձն էր առնում իբրեւ խորապէս գիտակցւած պարտականութիւն, այդ պատճառով էլ ստանձնած գործի մէջ գիտէր դնել ե՛ւ նւիրում, ե՛ւ սիրտ, ե՛ւ հոգի: Ընկերը եւ ընկերականութիւնը, մանաւանդ Դաշնակցութեան ընկերականութիւնը նրա համար սրբութեան կնիք ունէին, այդ պատճառով էլ թէ ինքը որպէս ընկեր, թէ իր հետ յարաբերող ամեն զինակից նրա խոր համոզումով իրար հետ անբաժանելիօրէն զուգորդւած էակներ էին՝ իրենց պարտադրւած սրբազան գործը համատեղ ճիգերով անխարդախ ջանադրութեամբ ի կատար ածելու:
Այսպէս շարունակւեց այս արի, առաքինի մարտիկի կեանքը մինչեւ համաշխարհային երկրորդ պատերազմը: Բոլորը գիտեն, թէ ինչ ահաւոր վիճակ ստեղւեց Բալկաններում եւ առանձնապէս Ռումանիայում մեր կուսակցական ընկերների համար՝ երբ ռուսական բանակները մտան այդ երկրները: Անխտիր բոլոր դաշնակցական մեր ընկերները մի քանի օրւայ ընթացքում ձերբակալւեցին ու քշւեցին Սիբիրի խորքերը. այդ ձերբակալւածների մէջն էին նաեւ սիրելի Յարութիւնն ու իր աւագ զաւակ Լեւոնը:
Երկուսը տասը տարի շարունակ Սիբիրի սառնամանիքներում քամեցին տաժանքի դառնագոյն բաժակը եւ բարեբախտաբար կենդանի մնացին: Ու երբ աշխարհի ամենաարիւնարբու բռնակալը՝ Ստալինը մեռաւ, խորհրդային բռնակալութեան պրկւած կապանքները մասամբ թուլացան եւ Սիբիրի տաժանակիր աքսորականները իրաւունք ստացան վերադառնալ իրենց հայրենիքները, սիրելի Յարութիւնն էլ պարսկահպատակութեան սիջիլ ունէր, նա էլ մեր երկու տառապած ընկերների՝ Դոքտ. Բաղդիկ Մինասեանի եւ Խաչատուր Եգանեանի հետ վերադարձան Իրան, Մեշեդ. Դժբախտաբար սիրելի Յարութիւնը առողջութիւնը կատարելապէս քայքայւած էր, այլեւս տոկալ չկարողացաւ եւ իր մահկանացուն կնքեց Մեշեդ հասնելուց մի քանի օր յետոյ:
Թող հողը թեթեւ լինի վրադ, թանկագին Յարութիւն: