Շանթը յեղափոխական էր:
Յեղափոխական էր նա իր խառնուածքով, իր գործերով, ձգտումներով ու մտածումներով:
Շանթը յեղափոխական հայ էր:
Եթէ նա չնետուեց արիւնռուշտ ու մահաբեր գուպարների մէջ, եթէ չերեւաց մրրիկի թեւերի վրայ, ոչ թէ որովհետեւ խուլ էր հայաշխարհը սարսող որոտումին, այլ որովհետեւ անզուսպ կիրքն ունէր ապրելու: Ապրելու հայ ժողովուրդին ու հայրենիքին համար:
Մեռնողները կը յաւերժանան, երբ ապրողներ ունենան:
Երկրային հաճոյքը գահ չգտաւ Շանթի մտքին ու կեանքին մէջ: Նա ապրեց մահը կենսագործելու համար: Ապրեց սակաւապետ վանականի ողջախոհութեամբ, րոպէները հաշուեգրած փիլիսոփայի ճշդապահութեամբ, արթուն ու պարտաճանաչ մի պահակի զգաստութեամբ եւ խոհադէմ մի առաքեալի ուխտաբարձ գիտակցութեամբ:
«Կ'ուզեմ ապրիմ մինչեւ մահ»:
Բանեց ու դատեց անդուլ, անշեղ ու անյողդողդ, մինչեւ իսկ լքումի, արհաւիրքի ու հիասթափումի պահերին: Երկնեց ու ստեղծեց տեւաբար եւ՝ ամենուր: Ահաւոր փոթորիկը հոլի նման ոլորեց ու գալարեց նրան, բայց չկարողացաւ մի նշանախեց իսկ խախտել նրա նուիրումի հաստատակամութիւնից: Անխոնջ հրայրքով սերունդներ կրթեց, չոր հացով տքնեց, առանց պերճազարդ դիրքեր որոնելու, առանց ծառայութիւնը փառքի ու արժանապատուութեան չափանիշ դարձնելու եւ առանց իր պատուազգացումը առուծախի հանելու:
Ապրիլ ուզեց հայութիւնը յեղափոխելու, Ազատ ու Անկախ հայրենիքին համար:
Իր աննուաճ լաւատեսութիւնը եւ զուարթամիտ կենսափիլիսոփայութիւնը բխում էր անսահման ու անվկանգ հաւատքից՝ հանդէպ հայ ժողովուրդի յարաճուն կարողութեան ու ստոյգ տեւականութեան:
Իր առաքելութիւնը արթնացնելն էր եւ ինչպէս ինքն է գրել. «արթնցնելը յեղափոխել է»:
Հոգիով ու ծուծով հայ էր Շանթը, հայութեան կենդանի պատկերը:
Հայութեան ապրումը մի վազք է դէպի Երազը. Շանթի կեանքը մի գողտրիկ թռիչք եղաւ դէպի այդ Երազը:
Նա իր աչքը ընդմիշտ յառած պահեց Պետքար լերան գագաթին: Գիտէր, որ «պատրանքն էր սիրում», բայց դա էլ սէր էր, արարիչ սէր: «Պէտք է տենչաս ու չհասիս, որ չյագենաս»:
Շանթը տենչաց բարձունքին ու այդ սիրով արգասաւորեց իր ջանքերը եւ լիացրեց հայութիւնը:
Ինք չհասաւ Պետքար լերան անհաս ու ձիւնոտ գագաթին, բայց սաւառնեց նրան համբոյր տուող արեւի շողերին մէջ, իր ճակատին կրեց նրա անշէջ լուսապսակը եւ օծուեց ու թրծուեց փառքի ու անմահութեան միւռոնով:
Շանթը ապրեց մինչեւ մահ:
Եւ հայոց Պանթէոնը նրան այժմ ընդունում է ծափով ու ծնծղայով:
