Մեղքը մեր չէ, անէծք հրէշին
Նա պատճառ դարձաւ արեան կրկեսին
Ընկերներ!
Մեր կեանքի արնոտ թատերաբեմի վրայ դուք ականտես եղաք մի եզական ողբերգութեան, մարդկային հոգու հրէշային դաւճանութեան:
Դուք տեսաք թէ ինչպէս մարդ-գազանը իր ձեռքերով մէկիկ-մէկիկ կը քանդէր յեղափոխութեան տարիների կառուցած շէնքը: Տեսաք թէ ինչպէս ընկան արիւնաշաղախ շատ անմեղ զոհեր: Երկու դրացի ժողովուրդների-հայ եւ թիւրքի- խաղաղ աշխատանքը ընդհատւեց, տիրեց ահ ու սարսափ, արիւն ու արցունք: Դուրս եկան ջարդերի ուրւականը եւ աւերակների հեռապատկերը: Լացին ու ողբացին բոլորը մեծ կորուստի առջեւ: Անէծքի ու նզովքի շանթերը իրար պլլւած վեր բարձրացան բողոքի կրծքերից: Հառաչանքներ ու մըրմունջներ իրար խառնւեցան եւ այդ բոլորի միջից դաւաճանի դժոխային քրքիջն էր որ կը լսւէր բարձրաձայն:
Թո՛ղ լիրբ բռնակալական կառավարութիւնը իր ածխացած ձեռքերով շոյէ անոր կոպիտ ու գազանական եսը, թող ժողովրդի թշնամիներ լիուլի վարձատրեն անոր հազարաւորների սրտերը խոցոտելով. իսկ ժողովուրդը գարշանքի ու զզւանքի առարկայ պիտի դարձնէ դաւաճանի սեւ հոգին եւ անոր դիակը իր անհանդարտ ոտքերի տակ տրորելով պիտի փոշիացնէ...:
Ալի-Բէկի դաժան գործունէութեան երկար շրջանը այնքան ոճիր չը կրցաւ իր մէջ պարփակել որքան դաւաճանի անարգ մտքի խելապատակը:
Մեր արնոտ պատմութեան մէջ սեւ ու մռայլ մի էջ եւս բացւեցաւ:
Մեր բաց ճակատի վրայ մի սեւ գիծ, ամօթի անջինջ կնիք դրօշմւեցաւ:
Եթէ կայ անդարմանելի վէրք մեր սրտերի խորքը, դա այն տխուր գիտակցութիւնն է որ ոչ թէ սուլթանական ռէժիմ, Եըլտըզի պալատ, ալ մենք ծնանք հրէշը, մեր շարքերից էր որ դուրս պրծաւ մարդ-գազանը եւ գնաց ձեռք տալու ժողովրդի դահիճների հետ:
Սակայն չը յուսահատւենք:
Այսպիսի կատաստրօֆներ, յեղափոխական գործի հսկայական վիժումներ անբաժան ճակատագիրն են կազմեր բոլոր ազգերի յեղափոխական պատմութեան:
Յեղափոխութիւնը շատ է տեսեր
դաւաճաններ, շատ է սայթաքեր իր նեղ ու փշոտ ճամբու վրայ, շատ անդարմանելի կորուսներ
է տւեր բայց երբէք կանգ չէ առեր:
Նա կրկին ու կրկին թափով վերածնելով, աւելի եւս ուժով շարունակեր է իր արնոտ ուղին:
Ընկերներ!
Շարունակենք գործը նոր եռանդով,
նոր ու կրկնակի թափով:
Մաքրենք յեղափոխական ասպարէզը
սեւ ու մութ ուժերի տիրապետութիւնից....:
Բարձրացնենք յեղափոխական գործը անձնական գծուծ հաշիւներից աւելի բարձր, անմատչելի բոլոր ստորաքարշ սողուններին, որպէսզի այդ սողունները չը ծնեն Դաւիթի նման դաւաճան հրէշներ:
Թո՛ղ մեր մեծ կորուստը մի դաս լինի մեզ համար այսուհետեւ մեր վստահութեան քւէն աժան կերպ չը ծախելու:
Շարունակենք գործը այժմ՝ աւելի
հրահանգւած, աւելի խնամքոտ:
Սեղմւած, վստահելի շարքեր միայն...
Տգիտութեան տեղ յեղափոխական գիտակցութիւն:
Անձնական շահի տեղ ժողովրդական
բարօրութիւն, համայնական շահի գիտակցութիւն:
Յեղափոխական ամբոխի տեղ, յեղափոխական փոքրամասնութիւն:
Եւ դաւաճանների փոխարէն ծնունդ տանք յեղափոխական անկեղծ ու գաղափարական գործիչների...
Կեցցեն յեղափոխական շարքերը:
Թո՛ղ կորչին բոլոր դահիճներն ու դաւաճանները:
Կորչի բռնապետութիւն: