Հայկական վերջին կոտորածը. Արճէշ

Հեռագիրը հաղորդեց Արճէշի առման մասին: Դա մի փոքրիկ քաղաք է Վանայ լճի հիւսիսային ափին: Սրա անունը խորապէս արմատացել է յիշողութեանս մէջ, որովհետեւ այդ անունը անընդհատ կրկնում էին իրենց պատմածների մէջ Դիագինում, Ղարաքիլիսէում հանդիպածս փախստական հայերը- առաջին փախստականները այն կոտորածի վայրերից, որ տեղի ունեցաւ ապրիլին Թուրքհայաստանի հարիւրաւոր գիւղերում եւ փոքրիկ քաղաքներում:

Ռուբէն Դերձակեան

Արճէշի ընդհանուր ջարդի ժամանակ զոհ գնաց Ռուբէն Դերձակեանը, մէկը տաճկահայի ազատագրութեան համար զէնք վերցնող ամենաառաջին մարտիկներից: Նա յայտնի էր Փայլակ, Բժիշկ անուններով: 1912 թւից ի վեր նա ապրում եւ գործում էր Արճէշում:

Մարտի Դէպքը

Նստած ձախէն՝ Սարհատ (Մկրտիչ Աղամալեան), Հմայեակ Ջանփոլադեան եւ Մարտիրոս Չարուխջեան

23 Մարտի 

Խաղաղութեան օրերը, տարաբախտաբար, դեռ շատ հեռու են: Չկայ վստահութիւն, չկայ հաւատ դէպի «կարգի պահապանները»: Չնչին մի դէպք անգամ՝ ընդունակ է վրդովելու ամբողջ քաղաքը: Ահա դրա մի ապացոյցը՝ քաղւած կովկասեան մամուլից.

Վիտոշի Խորհուրդը

Մարտ 17ին (Հ.ին Տ.ոմարով 4) կը լրանայ 25 ամեակը Քրիստափոր Միքայէլեանի եղերական մահւան, Սօֆիայի մէջ, Վիտօշի մէկ սարալանջին վրա:

Չարաբաստիկ հովիտին ափը, մենաւոր, ազազուն ծառ մը միայն կը յիշեցնէ զարհուրելի աղէտին վայրը: Իսկ մէկ ժամ անդին, Պուլկարիոյ մայրաքաղաքի գլխաւոր գերեզմանատան մէջ, Քրիստափորն արդէն ունի իր դամբարանը, 1924էն ի վեր: Իր խրոխտ կիսանդրին՝ երիտասարդ Վռամի (Քէնտիրեան) նկարին հետ:

Դաշնակցական Ընկերներին (Շրջաբերական)

Ընկերներ.

Թաւրիզում մի քանի օր առաջ պատահած՝ խորին նողկանք ազդող իրողութիւնը, կատարւած յեղափոխական դիմակի ներքոյ թագնւած բաշիբօզուկների ինչ որ խմբակի կողմից, գալիս է մի անգամ էլ (օրինակ, մեր շրջանում, մասնաւորապէս Սալմաստում, վերջերս կատարւած մի շարք ցաւալի ընդհարումների եւ նոյն իսկ սպանուեթան դէպքեր) ապացուցանելու բարոյական եւ յեղափոխական սնանկութիւնը ենիչերիների այն խմբակցութեան, որի միակ զբաղումն ու գործը եղել է միշտ եղբայրասպան կռիւների յարուցանելն ու արծարծելը:

Աղէտաւոր Մահը

Հսկայական ծրագիրները գլխի մէջ, յափշտակւած ժողովրդական տանջանքների սփոփման իղձերով՝ նա պտտում էր քաղաքից քաղաք, երկրից երկիր: Կովկասից անցաւ Շվէյցարիա, Ժընէվից Բալկան, Վիէննայից նորազատ Բուլգարիայի մայրաքաղաքը եւ այնտեղ, բարեկամների եւ համախոհների նեղ, բայց մտերիմ շրջանում, իր փայփայած ծրագիրների հնոցի մէջ՝ գտաւ աղէտաւոր մահը, անսպասելի ինչպէս որոտ, շանթահարող, որպէս կայծակ:

Թռուցիկ Յուշեր Քրիստափորի մասին

1898 թւին էր, երբ առաջին անգամ հանդիպեցի Քրիստափորին Բագւի նաւթահանքերում, մեր հասարակական կեանքի չափազանց մռայլ եւ յուսալքման օրերին:

Կովկասահայի Տագնապը

«Այս է իմաստութեան վերջին խօսքը–

Նա է միայն արժանի ազատութեան եւ

Կեանքի, ով որ ամէն օր կռւով նւաճում է նրանց»:

Գէօթէ («Ֆաուստ») 

1825 թւին «Խելքից պատուհաս»-ի հռչակաւոր հեղինակ և Արևելքին քաջ ծանօթ Գրիբօեդով իր բարեկամ Բէգիշեվին Թէոդոսիայից ուղղած մի նամակում գրոմւ էր. «Ջենովացիներից և հովիւ-թաթարներից յետոյ Ղրիմ եկանք մենք (ռուսներս) – ընդհանուր ժառանդներս, – իսկ մեզ հետ նաև՝ աւերման ոգին, այդ սովորական մեր ուղեկիցը Արևելքում և Արևմուտքում»:

Գարեգին Նժդեհը՝ Քրիստափոր մասին

Խորհրդածութիւններ Քրիստափորի մահարձանի առաջ

-Նրանց գործերը կշռեցի եւ գտայ հաւասար իրենց փառքին – պատմական որոշ դէմքերի մասին ասում է պատմութիւնը:

Կշռեցի Քրիստափորի գործերը եւ գտայ որ նրա փառքը չի համապատասխանում իր գործերին, գտայ որ իր փառքն աւելի համեստ է քան իր գործերը, այդպէս պիտի խօսի վաղուայ անաչառ պամտութիւնը, այսպէս պիտի վկայէ ապագան:

Պատմաբան Լէոն՝ Քրիստափորի մասին

Լաւ Մարդու Յիշատակին

Բագուի լրագիրներից մէկի առաջին երեսում – մի շարք սեւ յայտարարութիւններ: Սեւ ենք անուանում մենք, լրագրական աշխատողներս, այն յայտարարութիւնները, որոնք հաստ սեւ շրջանակների միջից գուժում են մէկի մահը: